Θλίψη για το τέλος που πλησιάζει…

«Τελευταία επιζώσα του Ολοκαυτώματος» γράφει και το αγγελτήριο της κηδείας της στην είσοδο του Εβραϊκού Νεκροταφείου, όπου την αποχαιρέτησαν το βροχερό μεσημέρι της Πέμπτης η οικογένειά της, τα λιγοστά εναπομείναντα μέλη της Εβραϊκής Κοινότητας Ιωαννίνων και κάποιοι λιγοστοί ακόμη Γιαννιώτες. Δεν ήταν κανείς εκεί από τον Δήμο, την Περιφέρεια, τις αρχές της πόλης, ως πιθανώς θα όφειλαν, καθώς με τον θάνατό της κλείνει ένα οδυνηρό, αλλά σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας των Ιωαννίνων. Ούτε στεφάνια υπήρχαν, πέρα από αυτά της οικογένειάς της και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων.
Η θλίψη στα μάτια των μελών της Εβραϊκής Κοινότητας Ιωαννίνων μεγάλη. Όχι μόνο γιατί έφυγε η Αννέτα, όπως τη φώναζαν. Άλλωστε, ήταν πλέον 99 ετών. Θλίψη γιατί βλέπουν να πλησιάζει το τέλος της Ρωμανιώτικης Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων μετά από μια μακραίωνη παρουσία της, που ταυτίζεται με την πόλη, καθώς υπάρχουν ιστορικές αναφορές για την ύπαρξη συναγωγής ήδη από τον 9ο αιώνα, σχεδόν ταυτόχρονα με τη δημιουργία ομώνυμης πόλης στη θέση των σημερινών Ιωαννίνων.
«Είναι οδυνηρό, λιγοστεύουμε σιγά σιγά. Λιγοστεύουμε και γεμίζει ο χώρος του νεκροταφείου. Μας πονάει όλους», αναφέρει η Αλέγρα Μάτσα, ενώ για ένα προδιαγεγραμμένο τέλος κάνει λόγο και ο γενικός γραμματέας της κοινότητας Περικλής Ρήτας. Όπως μας λέει, σήμερα η κοινότητα αριθμεί περίπου 50 μέλη, με τα μισά να ζουν εκτός Ιωαννίνων, κάποια και εκτός Ελλάδας. Και από τα μέλη της κοινότητας τα περισσότερα είναι σε ηλικίες άνω των 70 ετών με ό,τι αυτό σημαίνει.
Η Ζανέτ Ναχμία δεν ήταν μόνο η τελευταία επιζώσα του Ολοκαυτώματος από τα μέλη της Εβραϊκής Κοινότητας Ιωαννίνων, αλλά και μία από τις τελευταίες, που βίωσαν τα βασανιστήρια και τη φρίκη στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πλέον μόνο δύο πρώην κρατούμενοι από το Άουσβιτς παραμένουν εν ζωή στην Ελλάδα.
«Χώμα είσαι και στο χώμα επιστρέφεις», ήταν τα λόγια του θρησκευτικού λειτουργού, λίγο πριν το σώμα της Ζανέτ Ναχμία καλυφθεί με χώμα και οι παρευρισκόμενοι ακουμπήσουν πάνω του ένα βότσαλο. Για να δηλώσουν ότι θυμούνται, καθώς τα βότσαλα, όπως και οποιαδήποτε πέτρα, είναι σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση φορείς μνήμης, ένας τρόπος για να φανεί ότι κάποιος δικός τους ή ξένος πέρασε από κει και στάθηκε.
Η Ζανέτ Ναχμία έφυγε. Ωστόσο, η παρουσία της θα είναι παντοτινή, όχι μόνο μέσα από το γλυκό χαμόγελό της που θα θυμούνται όσοι τη γνώρισαν, αλλά και μέσα από τις μαρτυρίες της, που αποτυπώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, ώστε ποτέ η ανθρωπότητα να μην ξεχάσει το σχέδιο εξόντωσης των Εβραίων και το πόσο άγριος μπορεί να γίνει ο άνθρωπος.