Ο όρος «πορείες θανάτου» περιγράφει οργανωμένες, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών ή αιχμαλώτων κάτω από απάνθρωπες συνθήκες -χωρίς τροφή, νερό, ιατρική περίθαλψη ή καταφύγιο. Δεν πρόκειται για τυχαίες ή «προληπτικές εκκενώσεις», αλλά για το τελευταίο στάδιο μιας δομημένης στρατηγικής εξόντωσης και γενοκτονίας.
Σήμερα, η Γάζα κινδυνεύει να αποτελέσει ένα νέο κεφάλαιο αυτής της ζοφερής ιστορίας, καθώς δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι μετακινούνται βίαια, μέσα σε συνθήκες πολιορκίας και απόλυτης ανθρωπιστικής κρίσης, ενώ η διεθνής κοινότητα παραμένει αμήχανη και αδρανής.
Από τις εξορίες της αρχαίας Ασσυρίας έως τις φρικαλεότητες των ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από τη γενοκτονία των Τούτσι στη Ρουάντα έως τις πορείες θανάτου στην Καμπότζη των Ερυθρών Χμερ, το μοτίβο επαναλαμβάνεται και δεν είναι άλλο από τη στοχευμένη καταστροφή υποδομών, τη διάλυση κοινοτήτων, την αναγκαστική μετακίνηση αμάχων, όλα ως μέθοδοι γενοκτονικής εξόντωσης.
Η Ελλάδα, ως χώρα με ιστορική μνήμη γεμάτη τραύματα διωγμών, εκτοπίσεων και γενοκτονιών, γνωρίζει καλά το τίμημα της σιωπής απέναντι στη βία.
Από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας εκτοπίστηκαν ή σφαγιάστηκαν μέσα από στρατηγικές εξόντωσης, πορείες θανάτου, πείνα, βιασμούς και καταστροφή ολόκληρων κοινοτήτων. Η γενοκτονία των Ποντίων, των Αρμενίων και οι μαζικές εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας συνιστούν ιστορικά τραύματα , που συνεχίζουν να καθορίζουν τη συλλογική μνήμη των απογόνων τους. Αυτές οι πληγές δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μουσειακές αναμνήσεις, αλλά ως διαρκή υπενθύμιση και ηθική δέσμευση απέναντι σε κάθε ιστορική επανάληψη της βίας και του αφανισμού.
Σήμερα, οι συνθήκες στη Γάζα παραπέμπουν ανατριχιαστικά σε εκείνες τις σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας, με βομβαρδισμούς, διακοπή νερού και ηλεκτρισμού, παρεμπόδιση ανθρωπιστικής βοήθειας και βίαιες μετακινήσεις προς ακατάλληλες περιοχές χωρίς μέσα επιβίωσης. Οικογένειες εγκαταλείπουν τα πάντα, παιδιά στερούνται τροφή και φάρμακα, ηλικιωμένοι ξαναζούν την καταστροφή και τον εκτοπισμό.
Η διεθνής νομοθεσία, όπως η Συνθήκη της Γενεύης, επιβάλλει την προστασία των αμάχων και την ασφαλή απομάκρυνση πληθυσμών από περιοχές σύρραξης. Στη Γάζα, όμως, οι άμαχοι εξωθούνται σε ζώνες χωρίς καμία δυνατότητα επιβίωσης, ενώ η διακοπή πρόσβασης σε βασικά αγαθά χρησιμοποιείται ως μοχλός πίεσης και εργαλείο εξόντωσης.
Η μνήμη των γενοκτονιών δεν μπορεί να είναι επιλεκτική. Η ιστορική τραγωδία της εβραϊκής κοινότητας, με το Ολοκαύτωμα ως απόλυτο σύμβολο φρίκης του 20ού αιώνα, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως άλλοθι! Η επιβίωση ενός έθνους δεν δικαιολογεί την καταστροφή ενός άλλου! Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι αδιαπραγμάτευτη και αδιαίρετη!
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να σιωπά. Με το δικό της ιστορικό φορτίο διωγμών, γενοκτονιών και ξεριζωμού, δεν έχει το ηθικό περιθώριο να παραμένει αμέτοχη. Ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, φέρει πολιτική και ηθική ευθύνη να αναλάβει πρωτοβουλίες για την άμεση προστασία των αμάχων, τη διασφάλιση ανθρωπιστικών διαδρόμων, την απρόσκοπτη πρόσβαση σε βοήθεια και την ανεξάρτητη παρακολούθηση της κατάστασης μέσω της ισχυρής στρατιωτικής παρουσίας του ΟΗΕ. Η ελληνική ιστορική εμπειρία πρέπει να μετατραπεί σε ενεργή πολιτική στάση και όχι σε συμβολική ρητορεία.
Δεν αρκούν οι υποσχέσεις για ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος, όταν η μία από τις βασικές του περιοχές, η Γάζα, καταστρέφεται και ο πληθυσμός της εκτοπίζεται, ενώ η Δυτική Όχθη παραμένει μια μικρή, απομονωμένη και γεωγραφικά κατακερματισμένη ζώνη. Πώς να υπάρξει βιώσιμο κράτος, χωρίς εδαφική και πολιτική ενότητα;
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να κινηθεί τώρα -με πράξεις, όχι λόγια. Αν αφήσουμε αυτή την καταστροφή να ολοκληρωθεί μέσα στη σιωπή και την αδράνεια, θα έρθει η στιγμή που θα αντικρίσουμε το πρόσωπό μας στον καθρέφτη της Ιστορίας. Και τότε, καμία δικαιολογία δεν θα είναι αρκετή.
