Τρίτη άποψη

Διατηρητέα- ιστορικά κτίρια και η ένταξή τους στον ιστό των Ιωαννίνων

H έννοια της πολεοδομικής ανασυγκρότησης των πόλεων του Ελλαδικού χώρου έχει επανέλθει στο προσκήνιο μετά από πρόσφατες κυβερνητικές επιλογές. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, που, εκτός των άλλων, φέρνει αντιμέτωπους όλους, φορείς, μελετητές και πολίτες, με τις ιδιομορφίες και τα χαρακτηριστικά του αστικού ιστού κάθε πόλης.

Η πόλη των Ιωαννίνων είναι σημείο αναφοράς στο ευρύτερο περιβάλλον της χώρας με σαφή ιστορική ταυτότητα, με έντονα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, τα οποία αποτυπώνονται στον χώρο σε ιστορικές μορφολογικές ενότητες, όπως το Κάστρο με την ευρύτερη περιοχή του και στα εναπομείναντα χαρακτηριστικά κτίρια.

Στο πλαίσιο του διαλόγου για την πολεοδομική ανασυγκρότηση της πόλης των Ιωαννίνων, επανέρχονται για συζήτηση ζητήματα όπως:

  • Αξιοποίηση του ιστορικού χώρου του Κάστρου ως ένα ενιαίο σύνολο.
  • Ενοποίηση των ελεύθερων χώρων του κέντρου σε συνδυασμό με την ανάδειξη ιστορικών- θρησκευτικών διαδρομών της πόλης με ταυτόχρονη αξιοποίηση διατηρητέων κτιρίων της (Δημαρχείο κ.λπ.)
  • Ανακατασκευή και αξιοποίηση ιστορικών κτιρίων της πόλης, τα οποία έχουν κληροδοτηθεί σε δημόσιους φορείς.
  • Παρεμβάσεις σε γενικότερο επίπεδο (νομοθετικό, χρηματοδοτικό κ.λπ.) για τη διευκόλυνση των ιδιοκτητών διατηρητέων κτιρίων για την αξιοποίησή τους.

Η δημοτική αρχή εντείνει τις προσπάθειες της για την πραγματοποίηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων με βάση τις προαναφερόμενες κατευθύνσεις.

Ο χώρος του Κάστρου και ο ευρύτερος χώρος που το περιβάλει, αποτελούν ένα μοναδικό ομοιογενές σύνολο καλά προστατευμένο από αντίστοιχη πολεοδομική νομοθεσία. Η προγραμματισμένη μεγάλη παρέμβαση στον χώρο αυτό και ειδικότερα στην πλατεία Γλυκήδων και τα Οθωμανικά Λουτρά, με εγκεκριμένους ήδη όρους δημοπράτησης, πέραν της αντιμετώπισης σοβαρών προβλημάτων της περιοχής συντελεί στην ανάδειξη της ιστορίας και της πολιτιστικής – πολιτισμικής κληρονομιάς της πόλης. Αντίστοιχες παρεμβάσεις έχουν προγραμματιστεί στην οδό Ανεξαρτησίας (open mall) και τους γύρω δρόμους, καθώς και στην περιοχή Σιαράβα.

Ιδιαίτερης σημασίας για την ανάδειξη της διαχρονικής ταυτότητας των Ιωαννίνων είναι η πρόταση του δήμου για την ανάδειξη ιστορικών διαδρομών με ιδιαίτερη θρησκευτική σημασία μεταξύ μνημείων και σημείων του χώρου που αποτυπώνουν την συνύπαρξη τριών διαφορετικών θρησκειών στα Γιάννενα.

Ταυτόχρονα με την προαναφερόμενη παρέμβαση, επανεξετάζεται και το ζήτημα της ενοποίησης των ελεύθερων χώρων του κέντρου. Σε αυτό το πλαίσιο προσαρμόζεται η βραβευμένη μέσω αρχιτεκτονικού διαγωνισμού μελέτη για την ανάπλαση της πλατείας Πύρρου, από τους ίδιους τους μελετητές, ώστε να προγραμματισθεί άμεσα η ολοκλήρωση του έργου.

Ένα σημαντικό θέμα για την ανάπλαση του πολεοδομικού ιστού ιστορικών πόλεων, όπως στα Γιάννενα, είναι η διαχείριση, επισκευή, επανάχρηση και αξιοποίηση των διατηρητέων κτιρίων της, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε πολλά σημεία της πόλης, μεμονωμένα ή σε ενότητες και αποτελούν σημεία ιστορικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.

Πολλά από τα κτίρια αυτά βρίσκονται κυριολεκτικά σφηνωμένα ανάμεσα σε πολυκατοικίες χάνοντας μεγάλο μέρος της «γοητείας» τους. Άλλα είναι ερειπωμένα, ετοιμόρροπα, επικίνδυνα και χωρίς μέτρα προστασίας για τους διερχόμενους.

Το πολύπλοκο ιδιοκτησιακό καθεστώς που περιβάλλει τα εναπομείναντα διατηρητέα κτίρια, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την προσπάθεια αξιοποίησης τους. Ο δήμος, πέραν των μέτρων προστασίας και σήμανσης των ετοιμόρροπων ιδιωτικών κτισμάτων για πεζούς και εποχούμενους, δεν μπορεί να πραγματοποιήσει καμία άλλη παρέμβαση και αυτή μετά από εισαγγελική εντολή.

Η καταγραφή των διατηρητέων κτιρίων της πόλης από τις αρμόδιες υπηρεσίες έχει πραγματοποιηθεί. Εκείνο που λείπει είναι οι ολοκληρωμένες μελέτες – προτάσεις ανακατασκευής και αξιοποίησης τους. Η πρόταση για μουσειακή και μόνο ανάδειξή τους δεν μπορεί να θεωρείται ρεαλιστική ούτε είναι η πρόταση που θα εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση για τις εργασίες ανακατασκευής και επανάχρησης των διατηρητέων κτιρίων.

Όσα προαναφέρθηκαν είναι προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλες οι ιστορικές πόλεις του ελλαδικού χώρου με τα διατηρητέα κτίσματα. Για τον λόγο αυτόν επανήλθε στον διάλογο για την πολεοδομική ανασυγκρότηση των πόλεων η έννοια της μεταφοράς συντελεστή από τις ιδιοκτησίες που έχουν διατηρητέα κτίρια σε ζώνες υποδοχής, ενώ παράλληλα αναζητείται νομοθετική ρύθμιση για τον τρόπο που θα λαμβάνονται αποφάσεις από τους συνιδιοκτήτες τους για την αξιοποίηση διατηρητέων κτιρίων.

Οι εργασίες συντήρησης και ανακατασκευής αυτών των κτιρίων, εκτός των εξειδικευμένων μελετών, απαιτούν ειδικές τεχνικές δόμησης για την επισκευή τους και υψηλό κόστος. Η χρηματοδότηση τέτοιων έργων προϋποθέτει την ύπαρξη ολοκληρωμένων χρηματοδοτικών προγραμμάτων και σημαντική κρατική παρέμβαση (φορολογικά κίνητρα, χαμηλότοκους δανεισμούς κ.λ.π) είτε πρόκειται για ιδιωτικά ακίνητα είτε ανήκουν σε φορείς του δημοσίου.

Σήμερα στον δήμο Ιωαννιτών ανήκουν κτίρια ιστορικά – διατηρητέα τα οποία του έχουν κληροδοτηθεί ανά καιρούς και για τα οποία γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης τους με ίδιους πόρους ή εντάσσοντας τις εργασίες αποκατάστασής τους σε υπάρχοντα χρηματοδοτικά προγράμματα. Στο πλαίσιο αυτό εξελίσσεται μία προσπάθεια για τη συντήρηση και επαναχρησιμοποίηση χαρακτηριστικών κτισμάτων της πόλης μας, όπως τα κτίρια Ισμήνης Τζαβέλλα (που ήδη λειτουργεί), της Φερενίκης Καλούδη (όπου έχουν αρχίσει οι εργασίες αποκατάστασης), καθώς και της Ελένης Κανδηλά (που αναμένεται χρηματοδότησή του).

Είναι σημαντικό η ιστορική, πολιτιστική και πολιτισμική ταυτότητα μιας πόλης, όπως τα Γιάννενα, να αποτυπώνεται στον χώρο με ευρύτερες παρεμβάσεις αλλά και με την αξιοποίηση διαχρονικών σημείων αναφοράς, όπως είναι τα διατηρητέα κτίρια. Άλλωστε η καλλιτεχνική αξία αυτών των κτισμάτων είναι ανεκτίμητη και ιδιαίτερα σημαντική για την αναβάθμιση του πολεοδομικού ιστού της πόλης μας.