Ένα μνημόσυνο με συμβολισμούς για το σήμερα

Αφορμή ο πνιγμός στη λίμνη Παμβώτιδα, στις 11 Ιανουαρίου 1801, 17 γυναικών, μαζί με την Κυρά Φροσύνη, γνωστές ως «Καλλιμάρτυρες», σύμφωνα με τον επίσημο όρο που τους έχει απονείμει η τότε τοπική Μητρόπολη. Η δράση ήταν, επίσης, αφιερωμένη στις «Καλλιμάρτυρες» των ημερών μας, ως ένα σχόλιο για την έμφυλη βία και τις γυναικοκτονίες… ‘Ήταν ένας τρόπος να δοθεί έμφαση στην αρμονική συνύπαρξη των φύλων, τη διαρκή διεκδίκηση και διατήρηση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, μέσα από ιστορικές αναφορές που χάνονται στα βάθη των αιώνων και που, δυστυχώς, επαναλαμβάνονται με άλλους τρόπους και άλλες αφορμές.
Το αφιέρωμα αυτό ήταν ένα προοίμιο του Pamvotis Lake Project της Kalliergon, μιας σειράς σπονδυλωτών δράσεων που έχουν σχεδιαστεί για την πόλη των Ιωαννίνων και είναι βασισμένο σε μια καινοτόμα προσέγγιση της Χριστίνας Τζιάλλα. Είναι ενταγμένο στο πλαίσιο του Pamvotis Festival της Kalliergon, που προγραμματίζεται, για πρώτη φορά, για τον φετινό Ιούλιο στην πόλη των Ιωαννίνων, με στόχο να γίνει θεσμός (Οι ημερομηνίες θα ανακοινωθούν προσεχώς).
Το Σάββατο 21 Ιανουαρίου, από τις 7 το απόγευμα έως τις 9 το βράδυ, στην αίθουσα Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου, εγκαινιάστηκε η έκθεση φωτογραφίας γυναικείων πορτρέτων με τίτλο «Καλλιμάρτυρες», που επιμελήθηκε η Βασιλική Κατέρη. Πόζαραν, για τον σκοπό αυτό, γυναίκες του χωριού και τη φωτογράφιση έκανε ο Νίκος Δαλέζιος, σε σκηνοθεσία της Χριστίνας Τζιάλλα.
Κοινό χαρακτηριστικό σε όλα τα πορτρέτα ήταν τα κοσμήματα από ασημοκούφετα, που φορούσαν οι γυναίκες, κατασκευασμένα από τη Βασιλική Κατέρη, σε μια ιδέα της Χριστίνας Τζιάλλα. Το «ασημένιο» κόσμημα παραπέμπει στην περίφημη αργυροτεχνία των Ιωαννίνων, ενώ τα ασημοκούφετα τα χρησιμοποιούν να στολίζουν τα κόλλυβα στα μνημόσυνα. Ο παραλληλισμός εδώ είναι προφανής.
Παράλληλα, γυναίκες και άντρες «κέντησαν» βουτήματα με ασημοκούφετα, τα οποία προσφέρθηκαν ως «συχώριο» στους παρευρισκόμενους στη δράση της επόμενης ημέρας.
Στο μεταξύ διάστημα, η Χριστίνα Τζιάλλα, κατέγραφε δηλώσεις των παρευρισκόμενων με αφορμή τη θεματική της δράσης, μέσα από ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα. Στις δηλώσεις αυτές καταγράφηκαν πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις και απόψεις ανδρών και γυναικών του χωριού, καθώς και των επισκεπτών.
Μεγάλη ήταν η προσέλευση, βοηθούντος και του καιρού, στη δεύτερη ημέρα του αφιερώματος. Όσοι βρέθηκαν στην Πλατεία Μαβίλη, δίπλα στη λίμνη Παμβώτιδα, έγιναν μάρτυρες μιας μοναδικής, ιεροτελεστίας!
Ο σκοπός ενός ηπειρώτικου μοιρολογιού από τον αριστοτέχνη του κλαρίνου Νίκου Χαλκιά, με τη συνοδεία του ακορντεόν από τον επίσης αριστοτέχνη Μίλτο Διαμάντη. Ένας βαρκάρης (Άρης Λιούμπος, πρόεδρος της Κοινότητας Νήσου), σε μια ξύλινη ψαρόβαρκα, πλησίασε στην προκυμαία και εναπόθεσε στα χέρια ενός άνδρα, ντυμένου με παραδοσιακή ηπειρώτικη φορεσιά (Αναστάσιος Βασιλείου, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου), ένα κομμάτι υφάσματος που παρέπεμπε στο νερό της λίμνης, όπου μέσα του «κρυβόταν» μια «Καλλιμάρτυρας». Την ώρα εκείνη, το μοιρολόι «Μαργιόλα» από τα μέλη του Συλλόγου Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού διαδέχτηκε τους ήχους του κλαρίνου, σκορπώντας ρίγη συγκίνησης, και φέρνοντας δάκρυα στα μάτια πολλών.
Ο άνδρας, με σεβασμό και δέος, κινήθηκε με αργά βήματα προς ένα πλάτανο στην άκρη της πλατείας και εναπόθεσε το ύφασμα στη ρίζα του. Εκεί τον περίμενε ένας άλλος άνδρας, επίσης με ντυμένος με παραδοσιακή ηπειρώτικη φορεσιά (Κωνσταντίνος Στάικος, αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου). Και οι δύο μαζί βοήθησαν την «Καλλιμάρτυρα» να αναδυθεί μέσα από το «νερό».
Δύο αγόρια (Χριστόφορος Στάικος και Ραφαήλ Βιλτανιώτης) και ένα κορίτσι (Κλεοπάτρα Θεοχάρη) άφησαν λίγα αγριολουλούδια, γλαύκανθους, στη βάση του πορτρέτου και στη συνέχεια έριξαν τα υπόλοιπα που κρατούσαν στα χεράκια τους, μέσα στη λίμνη, για εκείνες, στη μνήμη τους. Παράλληλα, τα κεντημένα με ασημοκούφετα βουτήματα σε όλους τους παρευρισκόμενους, ως «συγχώριο».
Ακολούθησε η περιφορά του πορτρέτου γύρω στην πλατεία και ανάμεσα από τους παρευρισκόμενους, προσδίνοντας ακόμη πιο αισθαντικό κλίμα στην όλη ατμόσφαιρα. Ιδιαίτερη έμφαση και επίκληση στο συναίσθημα έδωσε, ξανά, το κλαρίνο μέσα από τον σκοπό ηπειρώτικου μοιρολογιού.
Αμέσως μετά, η Πόπη Στεφανίδη απήγγειλε ποίημα της Άννας Δερέκα από την ποιητική της συλλογή «Υδάτινες φλέβες», αφιερωμένη στη μνήμη εκείνων των άγνωστων γυναικών, των «Καλλιμάρτυρων». Μουσικό χαλί, και πάλι, ο πένθιμος σκοπός του κλαρίνου.