Το Ζαγόρι και η συμβολή του στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους

Στόχος της «Επέκεινα Χώρα», που έχει την πρωτοβουλία της διοργάνωσης, είναι «να αποτελέσει μια γέφυρα χρόνου, ανάβοντας σπίθες για τη συνέχιση της διανοητικής και γνωσιακής επανάστασης σε αυτούς τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους της Ελλάδας και της Ευρώπης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
Ο 18ος αιώνας σημαδεύτηκε από τη ραγδαία άνοδο του βιοτικού επιπέδου στο Ζαγόρι η οποία συνοδεύτηκε με την ίδρυση σχολείων και βιβλιοθηκών σχεδόν σε κάθε χωριό. Η όλο και μεγαλύτερη ευημερία, τα προνόμια που είχαν αποκτήσει Φαναριώτες καταγόμενοι από το Ζαγόρι καθώς και οι δωρεές από ομογενείς, οδήγησαν στην ανέγερση αρκετών σχολείων, όπως η Πασχάλειος στο Καπέσοβο, η Αναγνωστοπούλειος στο Δίλοφο, η Καλλίγειος στο Πάπιγκο, η Κοινή Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων στο Μονοδένδρι από τους αδελφούς Ριζάρη, καθώς και η Βριζοπούλειος Σχολή στη Βίτσα από τον Φίλιππο Βριζόπουλο.
Τα βουνά του Ζαγορίου προσέφεραν καταφύγιο στους Έλληνες που διώκονταν από τους Οθωμανούς. Έτσι όταν ο στρατός του Σουλτάνου κατέστρεψε τα Ιωάννινα το 1820, κατέφυγαν εδώ προσωπικότητες-λόγιοι του νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Νεόφυτος Δούκας και ο Αθανάσιος Ψαλίδας. Μερικοί από αυτούς έκαναν σχέδια ίδρυσης και πανεπιστημίου στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Ρογκοβού κοντά στο Τσεπέλοβο. Με αυτόν τον τρόπο η ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε στην περιοχή. Η πνευματική παράδοση άντεξε μέχρι τα νεότερα χρόνια, ακόμη κι όταν είχε αρχίσει λόγω των συνθηκών της σύγχρονης ζωής η εγκατάλειψη του Ζαγορίου.
Τα σημαντικά βυζαντινά και νεοελληνικά μνημεία του Ζαγορίου, οι ναοί και οι μονές του, μαζί με τα σχολεία και τις Σχολές, μένουν, ωστόσο, εν πολλοίς άγνωστα και αναξιοποίητα για το ευρύτερο κοινό. Ένα κενό που φιλοδοξεί να καλύψει η «Επέκεινα Χώρα», με την υποστήριξη του δήμου Ζαγορίου και σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύνδεσμο Ζαγορισίων, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Τσεπελόβου «Αναστάσιος Τσούφλης», Ασπραγγέλων, Καπεσόβου «Αλέξης Νούτσος» και Πανωσουδενιωτών, καθώς και την Αναπτυξιακή Εταιρεία Ζαγορίου.
Σύμφωνα με ένα πρώτο, ενδεικτικό πρόγραμμα, θα οργανωθούν ξεναγήσεις στο Μοναστήρι Προφήτη Ηλία (1632) στη Βίτσα, όπου δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, στη Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι, στην Ιερά Μονή Ρογκοβού (11ος αι.) στο Τσεπελοβο και στην Πασχάλειο Σχολή (1861) στο Τσεπέλοβο, όπου θα πραγματοποιηθεί και ομιλία με θέμα «Η Χάρτα του Ρήγα Φεραίου». Επίσης, επισκέψεις στο Μουσείο Λαζαρίδη στο Κουκούλι, στο Μουσείο Αγάπιου Τόλη στους Κήπους και σε αξιοθέατα του Τσεπελόβου (Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου, Τσούφλειο Φαρμακείο κ.ά.), όπως και στην έκθεση ζαγορίσιας παραδοσιακής τοιχογραφίας στο παράρτημα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, καθώς και μία διάλεξη στο Συνεδριακό Κέντρο Άνω Πεδινών με θέμα τον λόγιο Νεόφυτο Δούκα.
Η κεντρική εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο θέατρο της «Επέκεινα Χώρα» στη Βίτσα με ομιλία του καθηγητή και μέλους της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» Αριστείδη Χατζή και παράσταση δημοτικών χορών από το χορευτικό συγκρότημα του Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισίων, με συνοδεία ζωντανής μουσικής.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει, τέλος, και πεζοπορίες για όσους το επιθυμούν. Μια πεζοπορία Βίτσα-Κουκούλι μέσα από το μονοπάτι, διάβαση της Χαράδρας του Βίκου και ανάβαση της σκάλας Βραδέτου.