Η βραδινή συγκέντρωση σε φιλικό σπίτι στη Βόρεια Καλιφόρνια είχε κυλήσει ευχάριστα. Η ώρα ήταν προχωρημένη και οι καλεσμένοι συζητούσαν σε μικρά πηγαδάκια. Ανάμεσά τους ένα ζευγάρι Ελληνοαμερικανοί φίλοι κι εγώ. Σε κάποια στιγμή ένας από εμάς αναφώνησε «Σπιτ’ς Λειπς» και σαν από σύνθημα όλοι οι Ελληνοαμερικανοί σηκωθήκαμε, χαιρετήσαμε και κατευθυνθήκαμε προς την έξοδο.
Τι είναι αυτό το «Σπιτ’ς Λειπς» και πώς έφτασε ως το καλιφορνέζικο σαλόνι;
Η ιστορία αρχίζει στα Γιάννενα του Μεσοπολέμου. Στο σπίτι του δημοτικού σύμβουλου Ματαθιούλη Λεβή, το οποίο διατηρείται στη διασταύρωση των οδών Κουντουριώτου και Ζάππα (το γνωστό στους Γιαννιώτες σαν «Λύκειο») (Εικόνα 1), εμφανίστηκε ένας μακρινός συγγενής της οικογένειας Λεβή από τη Θεσσαλία. Οι Γιαννιώτες τον υποδέχτηκαν με την παραδοσιακή τους φιλοξενία.
Οι μέρες όμως περνούσαν και ο φιλοξενούμενος δεν έλεγε να φύγει. Ενοχλημένοι κάπως οι οικοδεσπότες μαζεύτηκαν κάποια στιγμή για να συζητήσουν μεταξύ τους τι θα έπρεπε να κάνουν και πώς, διακριτικά, θα προέτρεπαν τον επισκέπτη να φύγει. «Μην ανησυχείτε,» είπε η οικοδέσποινα, «θα το φροντίσω εγώ».
Οικοδέσποινα ήταν η Ρίφκα, σύζυγος του Ματαθιούλη, γεννημένη το 1861 και γόνος της εβραιογιαννιώτικης επίσης οικογένειας των Καλαμάρα. Μαζί με τον Ματαθιούλη απέκτησαν έξι παιδιά, τον νεότερο Νταβιτσόν, την προγιαγιά μου Αννέτα, την Ευθυμία, τον Μώυς, τον Νισήμ, και τον Σαμ (Εικόνα 2).
Σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση, κάτω από τα βλέμματα της υπόλοιπης οικογένειας, η Ρίφκα πήρε μια σκούπα και άρχισε να καθαρίζει το πάτωμα εκεί όπου καθόταν ανέμελα ο «επισκέπτης». Όταν έφτασε μπροστά του, συνεχίζοντας να σκουπίζει, η Ρωμανιώτισα είπε με τη χαρακτηριστική γιαννιώτικη προφορά της το περίφημο: «Σπιτ’ς λειπς, κι’ δώ πρισέβς» (δηλαδή: «στο σπίτι σου λείπεις και εδώ περισσεύεις»). Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν ξεφορτώθηκε η γιαγιά της γιαγιάς μου τον επισκέπτη!
Η αφήγηση αυτή πέρασε στην οικογένεια από στόμα σε στόμα και αφού έφτασε σε μένα, την άκουσαν και οι φίλοι μου στην Καλιφόρνια.
Τώρα με τις γιορτές λοιπόν, αν με το καλό ο κορωνοϊός επιστρέψει την έξοδο στους εμβολιασμένους, όταν με τις πρωινές ώρες έρθει η ώρα της αναχώρησης από τη ρεβεγιόν, θυμηθείτε το σύνθημα της Ρίφκας, που χάθηκε άδικα στο Άουσβιτς: «Σπιτ’ς λειπς».
Καλές γιορτές.
