Μετά από τρεις και κάτι βδομάδες μέσα στην ομίχλη, που κάποιες μέρες δεν αραίωσε ούτε το μεσημέρι ακόμη και στα ψηλότερα σημεία της πόλης, και χωρίς ούτε μια στάλα βροχής, είπαμε με ανακούφιση: ευτυχώς που βρέχει!
Ήταν πολύ κουραστικές αυτές οι μέρες, μέσα στη μούχλα και χωρίς εκατοστό χιονιού στα βουνά. Ωστόσο, δεν ήταν κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Οι παλιότεροι θυμούνται αντίστοιχες περιόδους (όχι συχνές). Και μια ματιά στο βιβλίο με τίτλο «Το κλίμα της Ηπείρου» του αξέχαστου συμπολίτη Νίκου Σούλη μάς δείχνει ότι επισημαίνεται χαρακτηριστικά.
Παρά ταύτα, τα τελευταία χρόνια προστέθηκε έντονα ένα καινούριο στοιχείο, που όλοι αισθανόμαστε: η αιθαλομίχλη. Οι επιστήμονες κατέγραψαν ποσότητες αιωρούμενων μικροσωματιδίων στον αέρα της πόλης που υπερέβησαν κατά πολύ αυτά που η ίδια η επιστήμη χαρακτηρίζει ως ανεκτά. Παράλληλα, με το φυσικό φαινόμενο που η Φυσικοχημεία χαρακτηρίζει ως «κολλοειδές μείγμα διασποράς υγρού εντός αερίου» (η ομίχλη είναι ακριβώς μικροσκοπικά σωματίδια νερού σε διασπορά στον αέρα), προστέθηκε και μίγμα στερεών μικροσκοπικών σωματιδίων στον αέρα (αυτό είναι ο καπνός). Κι απ’ ό,τι φαίνεται, το προκύψαν νέο μίγμα είναι… εκρηκτικό.
Ο καπνός προέρχεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό από την καύση ξύλου από τα τζάκια. Κι ενώ το ξύλο υπήρξε για την πόλη από παλιά σημαντική καύσιμη ύλη για τις σόμπες και τις μασίνες, τα τζάκια (και δη σε διαμερίσματα) είχαν τεράστια εξάπλωση τα τελευταία χρόνια. Ήταν πολύ χαρακτηριστικές οι διαφημίσεις για νεόδμητα διαμερίσματα που κατέληγαν με την επισήμανση: «ετοιμοπαράδοτα, και δώρο το τζάκι»! Δεν ήταν βέβαια η κύρια πηγή θέρμανσής (κάθε άλλο), αλλά ένα στοιχείο θαλπωρής, δημιουργίας ατμόσφαιρας και για κάποιους μοναχικούς κι ένα είδος… παρέας.
Έτσι, στη χώρα μας, εκεί που οι τεχνίτες τζακιών είχαν τις προηγούμενες δεκαετίες σχεδόν εξαφανιστεί, ξαφνικά προέκυψε σωρεία από «τζακάδες»! Και στις νέες γειτονιές μας, που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια (π.χ. Αμπελόκηποι) με δύο ορόφους επιπλέον από το κέντρο της πόλης, η λειτουργία τζακιών είναι συχνά προβληματική. Για ένα διαμέρισμα π.χ. του πρώτου ορόφου χρειάζεται το τζάκι κάπου 12 με 15 μέτρα καμινάδα. Ο καπνός, μέχρι να φτάσει στην κορυφή, κρυώνει. Και κατά την έξοδό του στην κρύα ατμόσφαιρα, αντί να πάει προς τα πάνω, κινείται στο πλάι και προς τα κάτω. Κι όταν συνδυάζεται με την ομίχλη, φτάνουμε στο γνωστό αποτέλεσμα που είναι ιδιαίτερα έντονο τις βραδινές ώρες, που ανάβουν τα περισσότερα τζάκια και πέφτει η ομίχλη.
Φέτος, σ’ αυτήν την ιστορία συνέβαλαν στο δικό τους ποσοστό και οι μεγαλοδημοσιογράφοι των κεντρικών καναλιών της TV, με τις γνωστές κραυγές τους όλο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο ότι «θα παγώσουμε τον χειμώνα» και άλλα παρόμοια. Τελικά, το πετρέλαιο κυμάνθηκε σε κανονικά επίπεδα, ενώ η τιμή των καυσόξυλων… φουρτούληξε και η παράνομη υλοτόμηση καλά κράτησε. Πολλοί όμως υπακούσαμε στο… κάλεσμα των μεγαλοδημοσιογράφων και πεισθήκαμε ότι θα παγώσουμε τον χειμώνα και τα τζάκια θα ‘ναι η μόνη… σανίδα σωτηρίας μας.
Υπάρχει όμως και μια άλλη πτυχή της ιστορίας, η σαφώς πιο σοβαρή. Ειδικοί επιστήμονες επισημαίνουν ότι στα «ανοικτής εστίας» τζάκια (το 99% των τζακιών), ένα ποσοστό των επιβλαβών για την υγεία μας μικροσωματιδίων δεν κατορθώνει να φύγει από την καμινάδα και διαχέεται «διακριτικά» στον εσωτερικό χώρο που φιλοξενεί το τζάκι. Το φαινόμενο συναντάται συνήθως σε διαμερίσματα χαμηλών ορόφων και ιδιαίτερα σε νεόδμητες οικοδομές, όπου τα παράθυρα – μπαλκονόπορτες κ.λπ. είναι από σύγχρονα υλικά (αλουμίνιο ή pvc) που χαρακτηρίζονται από υψηλή στεγανότητα και δεν επιτρέπουν την κυκλοφορία αέρα, που θα επέτρεπε την καλύτερη καύση του καπνού από την καπνοδόχο.
Το θέμα αυτό έχει προβληματίσει περιοχές της κεντρικής Ευρώπης (π.χ. γύρω από τις Άλπεις), που βασίζουν τη θέρμανση των μικρών (κυρίως) κατοικιών στο τοπικό άφθονο ξύλο. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις οι τοπικές αυτοδιοικήσεις χρηματοδοτούν την αντικατάσταση των κλασικών ανοικτών τζακιών με σύγχρονα κλειστά ενεργειακά τζάκια ή με σόμπες με μεγάλο πυρίμαχο κρύσταλλο που αφήνει ορατή την εστία της φωτιάς.
Σε μας, κάποιοι τοπικοί εκπρόσωποί μας στο κοινοβούλιο πιστεύουν ότι η λύση του προβλήματος θα έρθει ύστερα από κατάθεση επερώτησης στη Βουλή για την αιθαλομίχλη! Δεν αποκλείεται άλλωστε να δούμε να καταθέτουν επερώτηση και για το πέναλτι που σφύριξε ο διαιτητής στο 5ο λεπτό καθυστερήσεων εις βάρος του ΠΑΣ Γιάννινα! Ειλικρινά, δεν θα εκπλαγούμε, με τη… φόρα που έχουν πάρει.
