Στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ιωαννιτών στις 08/06/2022 τέθηκε για συζήτηση το θέμα της πεζοδρόμησης της οδού Ανεξαρτησίας, μετά από αίτημα κατοίκων της περιοχής. Μετά από γόνιμη συζήτηση καθορίστηκαν τα βήματα και οι απαιτούμενες παρεμβάσεις στην περιοχή, στα πλαίσια ενός συμμετοχικού σχεδιασμού, ώστε να ολοκληρωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η μετατροπή της οδού σε ‘’Κέντρο Ανοιχτού Εμπορίου’’ (Open Mall). Ένας χώρος που μπορεί να λειτουργήσει σαν δυναμική συνέχεια της ιστορικής διαδρομής των Ιωαννίνων.
Τα Γιάννινα ήταν και παραμένουν έως σήμερα ένα σημαντικό οικονομικό και εμπορικό κέντρο του ελλαδικού χώρου και των Βαλκανίων με ιδιαίτερη οικονομική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη. Μια διαπολιτισμική πρωτεύουσα με ακτινοβολία στον ελλαδικό χώρο αλλά και την ευρύτερη περιοχή, όπου συνυπήρχαν και συνεργάζονταν αρμονικά, χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι. Η οδός Ανεξαρτησίας διαχρονικά ταυτίστηκε με την ιστορική, εμπορική, οικονομική και κοινωνική διαδρομή της πόλης των Ιωαννίνων.
Η πόλη στο πέρασμα των χρόνων και έως τις αρχές του εικοστού (20ου) αιώνα αναπτύσσεται γύρω από το Κάστρο και τους δύο εμπορικούς πυρήνες, αυτόν της οδού Ανεξαρτησίας και της Καλούτσιανης. Ειδικότερα η αγορά της οδού Ανεξαρτησίας που επεκτείνεται και σε παρακείμενες οδούς, όπως οι οδοί Λόρδου Βύρωνος, Καλλάρη, Ζάππα, Κάνιγγος και άλλες, κυριαρχεί στο εμπόριο της πόλης.
Μετά την ενσωμάτωση των Ιωαννίνων στο Ελληνικό Κράτος, στα χρόνια του μεσοπολέμου και του Β’ παγκοσμίου πολέμου, τα Γιάννενα διανύουν μια περίοδο σχετικής παρακμής. Με το τέλος του εμφυλίου πολέμου, στην διάρκεια του οποίου η Ήπειρος μετατράπηκε στο βασικό πεδίο των μαχών, η ύπαιθρος ερήμωσε και τα Γιάννινα έγιναν δέκτες ενός μεγάλου αριθμού κατοίκων που άρχισαν να εγκαθίστανται και να δραστηριοποιούνται στην πόλη που σταδιακά αλλάζει και επεκτείνεται. Παράλληλα και αυτή την χρονική περίοδο η αγορά της οδού Ανεξαρτησίας παραμένει ο βασικός πόλος εμπορίου για τα Γιάννενα.
Καθοριστική χρονική περίοδος για την αλλαγή στην δομή και την δυναμική της πόλης ήταν η δεκαετία του 1960 που χαρακτηρίστηκε από την έναρξη της λειτουργίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Τα Ιωάννινα άρχισαν σταδιακά να αναπτύσσονται και πάλι οικονομικά και πληθυσμιακά. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ειδικά η εικοσαετία 1965 – 1985, συνοδεύτηκαν από μια έκρηξη της ανοικοδόμησης κυρίως με την μέθοδο της αντιπαροχής και άναρχη επέκταση της πόλης. Η διαδικασία αυτή είχε ως συνέπεια την σταδιακή μεταφορά ή την μετατόπιση του εμπορικού κέντρου των Ιωαννίνων σε νέους άξονες.
Ο κύριος πόλος εμπορικής δραστηριότητας της πόλης, η οδός Ανεξαρτησίας, σταδιακά χάνει την δυναμική του. Βασικά δομικά στοιχεία του χώρου που ταυτίζονται με την λειτουργία της αγοράς, όπως οι στοές (Αλιέως, Λούλη, Λιάμπεη, Μαραμένου) και τα χάνια (Κόρακα, Βρόσγου, Μανέκα κ.α.) παρακμάζουν και τελικά εγκαταλείπονται.
Τα κτήρια της αγοράς δεν συντηρούνται πλέον συστηματικά, κάποια με το πέρασμα του χρόνου καταρρέουν και άλλα κατεδαφίζονται. Όμως από το 1989 το ιστορικό κέντρο του της πόλης (Κάστρο, οδός Ανεξαρτησίας και η ευρύτερη περιοχή τους) προστατεύονται με ειδικό διάταγμα (ΦΕΚ 605/Δ/02-10-1989) με το οποίο ορίζονται επακριβώς οι όροι και ο τρόπος δόμησης σε αυτό το χώρο . Η εφαρμογή αυτής της νομοθετικής ρύθμισης συντέλεσε σε πολύ μεγάλο βαθμό ώστε να διατηρήσει η περιοχή την ιστορική και μορφολογική ταυτότητα της.
Είναι δεδομένο ότι η ανασυγκρότηση της αγοράς του ιστορικού κέντρου των Ιωαννίνων δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ‘’μουσειακές’’ παρεμβάσεις και αναπαλαιώσεις κτηρίων, αλλά ούτε με συνεχείς μετατροπές κτισμάτων της περιοχής σε χώρους ψυχαγωγίας και εστίασης. Ειδικότερα στην οδό Ανεξαρτησίας οι μορφολογικές και κυκλοφοριακές παρεμβάσεις (πεζοδρόμηση οδού) δεν μπορούν από μόνες τους να επαναφέρουν την εμπορική δυναμική στην περιοχή.
Η ανασύσταση της δυναμικής της οδού Ανεξαρτησίας μπορεί να γίνει με μια σειρά στοχευμένων παρεμβάσεων, όπως οι παρακάτω:
- Αξιοποίηση των βασικών δομικών στοιχείων του χώρου, όπως είναι οι στοές, τα χάνια, χαρακτηριστικά δημόσια ή ιδιωτικά κτήρια και χώρων όπως η λαϊκή αγορά Αγίου Νικολάου.
- Καθορισμός των χρήσεων γης στην περιοχή του ιστορικού κέντρου και ειδικότερα στην οδό Ανεξαρτησίας, αλλά και στα προαναφερόμενα δομικά στοιχεία, κτήρια και χώρους.
- Προσδιορισμός των απαιτούμενων κυκλοφοριακών ρυθμίσεων σε ολόκληρη την περιοχή του ιστορικού κέντρου, που θα προκύψουν από μια επικαιροποιημένη κυκλοφοριακή μελέτη που θα αφορά το σύνολο της πόλεως.
Σημαντικό υπόβαθρο για την επιλογή των κατάλληλων παρεμβάσεων στην περιοχή αποτελούν μια σειρά μελετών και ερευνών αρχιτεκτόνων, φοιτητών αρχιτεκτονικής, καλλιτεχνών και φορέων της πόλης που αφορούν την περιοχή του ιστορικού κέντρου και ειδικότερα την οδό Ανεξαρτησίας, που σε κάθε περίπτωση πρέπει να αποκτήσει μια νέα ταυτότητα, προσαρμοσμένη στην σημερινή δυναμική της πόλης των Ιωαννίνων.
