Τα τελευταία ακολουθούσαν-ακολουθούν σήμερα τον δρόμο των υπολοίπων μη ανακυκλώσιμων υλικών, δηλαδή της ταφής. Όταν εφαρμοστεί το μέτρο, τότε από την επεξεργασία των οργανικών (κομποστοποίηση) θα παράγεται ένα υλικό-βελτιωτικό εδάφους, το οποίο θα αξιοποιείται κατάλληλα (εμπλουτισμός εδάφους).
Το πρώτο συναίσθημα, δηλαδή η ικανοποίηση, προέρχεται από την επιστημονική μου ειδικότητα, αλλά και την ιδιότητα του κατοίκου της πόλης των Ιωαννίνων. Η συγκίνησή μου όμως συνδέεται με την αναδρομή στην πρώτη προσπάθεια υλοποίησης ενός πρωτοποριακού προγράμματος ανακύκλωσης – κομποστοποίησης τη δεκαετία 2000-10 στην Πανεπιστημιούπολη, όταν δεν είχε αρχίσει ακόμη η διαδικασία αυτή στην πόλη. Με γνώμονα λοιπόν και στόχο την ευαισθητοποίηση των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος, άρχισε να εφαρμόζεται ευρύ πρόγραμμα συλλογής και προώθησης σε κέντρα ανακύκλωσης όλων των (ανακυκλώσιμων) υλικών, που παράγονταν στην Πανεπιστημιούπολη (χαρτί, μέταλλα, γυαλί, πλαστικό, μπαταρίες, ηλεκτρονικές συσκευές). Το μέτρο στη συνέχεια επεκτάθηκε στην επεξεργασία των οργανικών υπολειμμάτων του φοιτητικού εστιατορίου με τη λειτουργία ειδικής εγκατάστασης κομποστοποίησης. Η εξαιρετικά πετυχημένη αυτή πρωτοβουλία οδηγούσε σε συλλογή και προώθηση προς ανακύκλωση 7,5 τόνων υλικών κάθε μήνα (90 τόνων ετησίως), που θα κατέληγαν σε χωματερή, με προφανή βέβαια θετικά αποτελέσματα για το περιβάλλον. Στη συνέχεια, όπως είναι γνωστό, η ανακύκλωση επεκτάθηκε και στην πόλη.
Με αφορμή την εμπειρία μου αυτή (υπήρξα υπεύθυνος του προγράμματος), θα μου επιτρέψετε να καταθέσω ορισμένες σκέψεις, που αφορούν στην ανακύκλωση εν γένει, ως συμβολή στη βέλτιστη δυνατή απόδοσή της (και στην πόλη μας).
Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια και τη δηλωμένη (μάλλον σε θεωρητικό επίπεδο, αν κρίνει κανείς από τα πενιχρά αποτελέσματα) θέληση των πολιτών να συμβάλουν στην επιτυχία της (σε ποσοστό 97% τη θεωρούν σημαντική προτεραιότητα, το δε 92% δηλώνει πως πραγματοποιείται ανακύκλωση στο περιβάλλον του), η ανακύκλωση στη χώρα μας βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και τα ποσοστά υστερούν κατά πολύ όχι μόνον από αυτά των πρώτων στη λίστα χωρών, αλλά του μέσου όρου της ΕΕ. Συγκεκριμένα, τα ποσοστά ανακύκλωσης, μαζί με την κομποστοποίηση στην Ελλάδα, είναι 19% (μέσος όρος Ε.Ε. 47%). Η χώρα μας έρχεται 24η στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην ανακύκλωση (Γερμανία και Αυστρία είναι οι χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα, Μάλτα, Ελλάδα, Κύπρος και Ρουμανία με τα χαμηλότερα) και δεύτερη στην ταφή απορριμμάτων (στη χώρα μας λειτουργούν ακόμη 53 παράνομες χωματερές, θάβουμε στη γη το 80% των αστικών απορριμμάτων, όταν στην Ευρώπη αυτό το ποσοστό είναι μόλις 23% και σε πολλές χώρες, που προβαίνουν και σε ενεργειακή αξιοποίηση, δεν ξεπερνά το 5%). Από τους 5.354.000 τόνους απορριμμάτων, που «παρήχθησαν» στην Ελλάδα, οι 4.415.000 τόνοι κατέληξαν σε χωματερές, περίπου 730.000 τόνοι πήγαν προς ανακύκλωση και 183.000 τόνοι προς κομποστοποίηση. Η απόρριψη βέβαια στοιχίζει: κάθε χρόνο πετάμε ουσιαστικά στα σκουπίδια περίπου 25.000.000 €, την τελευταία τετραετία έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα συνολικά πρόστιμα, που αγγίζουν τα 100.000.000 €, εξαιτίας παραβιάσεων της νομοθεσίας για το περιβάλλον.
Επειδή ασφαλώς δεν αρκούν οι διαπιστώσεις και εν όψει του στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2020 το ποσοστό της ανακύκλωσης να φθάσει το 50%, ας εξετάσουμε τους λόγους της περιορισμένης επιτυχίας της ανακύκλωσης στη χώρα μας. Για λόγους οικονομίας θα περιοριστώ στην αναφορά τριών: την οικονομική δυσπραγία των δήμων, την έλλειψη υποδομών και οργάνωσης και τη μη ενημέρωση των πολιτών σε πρακτικά θέματα. Με τους δύο πρώτους λόγους συνδέεται ο περιορισμένος αριθμός κάδων και η μικρή συχνότητα αποκομιδής (αποτέλεσμα, οι κάδοι ξεχειλίζουν αποτρέποντας τους πολίτες να συμμετέχουν). Η περιορισμένη ή ελλιπής ενημέρωση οδηγεί σε «ακύρωση» των θετικών της ανακύκλωσης (π.χ. λερωμένα ή και λάθος υλικά στους μπλε κάδους).
Επομένως, φτάνοντας στο δια ταύτα. Ο Δήμος (θεωρώ ότι) προφανώς και κάνει ό,τι είναι δυνατόν για την καλυτέρευση των συνθηκών ανακύκλωσης, αλλά θα πρέπει και οι πολίτες να συμμετέχουν έχοντας έγκυρη γνώση-πληροφόρηση (τι και πως ανακυκλώνουμε) και καλή διάθεση στην όλη προσπάθεια.
Παρά την προφανή ύπαρξη αιτίων οικονομικο-τεχνικού χαρακτήρα για τη μη ικανοποιητική πορεία της ανακύκλωσης, τρεις είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την παγιοποίηση και βελτιστοποίηση της όλης διαδικασίας: η αλλαγή των σημερινών καταναλωτικών προτύπων (μείωση των απορριμμάτων-επαναχρησιμοποίηση), η συνειδητή συμμετοχή (πριν την τοποθέτηση των νέων κάδων οργανικών υλικών απαιτείται οπωσδήποτε καμπάνια ενημέρωσης) και η υιοθέτηση θετικής προς την ανακύκλωση και γενικότερα για το περιβάλλον στάσης εκ μέρους των πολιτών. Το βασικότερο: απόκτηση οικολογικού ήθους, που είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικής αγωγής. Ας ενστερνιστούμε αυτές τις αρχές για καθαρότερα και ωραιότερα Γιάννενα!
Aνακύκλωση στην Ελλάδα
