Η προφανής απάντηση είναι ότι ψηφίζει όποιος είναι πολίτης. Οι δύο έννοιες σχεδόν ταυτίζονται. Πολίτης είναι αυτός που ψηφίζει. Αλλά το ερώτημα μετατίθεται. Ποιοι είναι πολίτες; Στην αρχαία δημοκρατία ο πολίτης είχε πολύ περισσότερα δικαιώματα από το σύγχρονο πολίτη: Μετείχε ο ίδιος, διαρκώς, στη λήψη αποφάσεων για την πολιτεία του. Στη σύγχρονη κοινωνία ο πολίτης μετέχει μια στιγμή ανά 4ετία περίπου, όχι για λήψη αποφάσεων, αλλά για να εκλέξει μεταξύ προεπιλεγμένων (από τα κόμματα) ατόμων ποιοι θα αποφασίζουν γι’ αυτόν. Από την άλλη, οι πολίτες μιας πολιτείας ήταν πολύ λιγότεροι από όσοι είναι σήμερα. Στις Αθήνες π.χ. αποτελούσαν το 10% περίπου των κατοίκων. Δεν μετείχαν γυναίκες, δούλοι και μέτοικοι. Τα παιδιά, έτσι κι αλλιώς, ούτε τότε ούτε τώρα είναι ενεργοί πολίτες. Σήμερα πολίτες γενικά θεωρούνται όλοι οι κάτοικοι ενός τόπου. Μέγιστη κατάκτηση των χιλιετιών που πέρασαν. Καθένας αποφασίζει για το πώς θέλει να είναι και να λειτουργεί ο τόπος όπου ζει. Αλλά προκύπτει τώρα το ερώτημα: Ποιος είναι κάτοικος ενός τόπου;
Ο αστικός κώδικας ορίζει σωστά: «Το πρόσωπο έχει κατοικία τον τόπο της κύριας και μόνιμης εγκατάστασής του. Κανένας δεν μπορεί να έχει συγχρόνως περισσότερες από μία κατοικίες.» Με την ψήφο του καθένας συναποφασίζει με άλλους πώς επιθυμεί να ζει. Επομένως, πρέπει να ψηφίζει για τον τόπο του όποιος είναι μόνιμος κάτοικος αυτού του τόπου. Όταν έζησα στα Ιωάννινα, πολλοί Γιαννιώτες διέμεναν μόνιμα στην Αθήνα ή αλλού, ενώ στα Ιωάννινα κατοικούσαν πλήθος από τις γύρω περιοχές που σ΄ αυτές δήλωναν μόνιμη κατοικία. Άκουγα παράπονα κατά του δημάρχου από ανθρώπους που δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτε γι΄ αυτό, αφού δεν ψήφιζαν δήμαρχο στα Ιωάννινα, ενώ Γιαννιώτες κάτοικοι στην Αθήνα παραπονιόνταν κατά του Αθηναίου δημάρχου, αντί να τον καταψηφίζουν, διότι ψήφιζαν στο γενέθλιο τόπο τους.
Θα αναγνωρίσουμε όλους τους μόνιμους κατοίκους ως πολίτες, με δικαίωμα ψήφου; Αλλού έχω δηλώσει ποιον θεωρώ Έλληνα, με βάση ένα γνωστικό, ένα βουλητικό και ένα συναισθηματικό κριτήριο. Κύριο γνωστικό κριτήριο είναι η ικανότητα για επικοινωνία με τους λοιπούς συνέλληνες, αλλά και με τους προγόνους και απογόνους, με την Ελληνική γλώσσα και γραφή. Κύριο συναισθηματικό κριτήριο είναι το αίσθημα περηφάνιας με διεκδίκηση ανάλογης τιμής για ό,τι άξιο έχουν διαπράξει οι πρόγονοί μας ή οι σύγχρονοι Έλληνες, αλλά και το αίσθημα ντροπής για ό,τι επονείδιστο έχουν διαπράξει οι λοιποί Έλληνες, με ετοιμότητα για αποκατάσταση του λάθους. Και βουλητικό κριτήριο η ετοιμότητα σε κάποια φάση τουλάχιστον της ζωής καθενός να διαθέτει εξολοκλήρου ακόμη και τη ζωή του στην πατρίδα του (θητεία) και να συναποφασίζει εξίσου με τους λοιπούς Έλληνες για το σκοπό της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα παραπάνω, για μένα, η διπλή υπηκοότητα είναι προβληματική. Αν κάποιος Αλβανός ή Πακιστανός πάρει την Ελληνική υπηκοότητα και γίνει, ό μη γένοιτο, πόλεμος με την Αλβανία ή το Πακιστάν, είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τη ζωή του για την Ελλάδα, ή για τον τόπο της καταγωγής του; Βέβαια υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διπλή υπηκοότητα μας επιτρέπει να επηρεάζουμε την πολιτική σε τόπους άλλους υπέρ ημών. Οι ομογενείς στην Αμερική, στην Αυστραλία κλπ επηρεάζουν την πολιτική αυτών των χωρών υπέρ των εθνικών συμφερόντων μας, αλλά αυτοί είναι μόνιμοι κάτοικοι εκείνων των χωρών και δεν ψηφίζουν στην Ελλάδα. Με άλλους τρόπους οφείλει να βοηθά το Ελληνικό κράτος την προκοπή τους στον τόπο που κατοικούν, με διμερείς συμφωνίες μεταξύ των δύο κρατών. Κι αυτοί να επηρεάζουν ευνοϊκά τις πολιτικές των χωρών, όπου διαμένουν, εφόσον αισθάνονται ακόμη Έλληνες. Εξάλλου, με τη διατήρηση της ξένης υπηκοότητας (νομίζουμε πως) διατηρούμε το δικαίωμα «λύτρωσης» από ξένη κατοχή. Ο αλυτρωτισμός όμως είναι απαράδεκτος σήμερα, ενώ οι εθνικές πληγές που αποκτήσαμε επιδιώκοντάς τον (Μεγάλη Ελλάδα!) ακόμη χαίνουν.
Να έχουν λοιπόν ψήφο οι Έλληνες του εξωτερικού; Αν αυτοί οι Έλληνες έχουν μόνιμη κατοικία τους την Ελλάδα, ακόμη και αν ζουν για πολλά χρόνια στο εξωτερικό, πρέπει να μπορούν να ψηφίζουν για τις τύχες του τόπου όπου έχουν τη μόνιμη κατοικία τους. Μπορεί να ψηφίζουν στο προξενείο ή στο ταχυδρομείο ή, με τα σύγχρονα μέσα, ηλεκτρονικά. Το γεγονός ότι μόνιμη κατοικία τους, μοναδική, αποδέχονται την Ελλάδα είναι επαρκής τεκμηρίωση ότι θέλουν κάποτε, αύριο ή μετά 50 χρόνια, να ζήσουν στην Ελλάδα και επομένως δικαιούνται να συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τρόπου της ζωής της ψηφίζοντας. Αν, από την άλλη, έχουν επιλέξει ως μόνιμη κατοικία τους την ξένη χώρα, πρέπει να συμβάλλουν εκεί για το πώς επιθυμούν να ζουν, ψηφίζοντας σε αυτήν, την ξένη χώρα, όχι στην Ελλάδα, οσοδήποτε και αν νοιάζονται για τον τόπο από όπου ξεκίνησαν. Μπορούν να διατηρούν την εθνικότητά τους με ευθύνη του Ελληνικού κράτους, που οφείλει να μεριμνά για να τους παρέχει εκεί, όπου ζουν, στοιχειώδη Ελληνική παιδεία (π.χ. γλώσσα, θρησκεία, ιστορία), αλλά και τα εφόδια για να αναδειχθούν εκεί, στον τόπο κατοικίας και προτίμησής τους σε άξια άτομα. Από τέτοια ανάδειξη, θα μπορούν να βοηθήσουν τα εθνικά συμφέροντα.
Υπάρχει και το αντίστροφο πρόβλημα. Ποιοι αλλοδαποί που ζουν στην Ελλάδα μπορούν να γίνουν Έλληνες πολίτες και να ψηφίζουν; Στην αρχαιότητα, κατά διαστήματα, σημαντικοί μέτοικοι, σπανιότερα δούλοι, γίνονταν Αθηναίοι πολίτες. Για τα σύγχρονα μέτρα, θα έλεγα ότι όσοι πληρούν τα γνωστικά, βουλητικά, συναισθηματικά κριτήρια που ανέφερα, εφόσον έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα ή έχουν ζήσει στην Ελλάδα ως μόνιμη κατοικία τους, για συγκεκριμένο διάστημα (π.χ. 12 έτη ή άλλο) με λευκό ποινικό μητρώο, δικαιούνται, μετά τη θητεία τους, να είναι Έλληνες. Προϋπόθεση είναι, επαναλαμβάνω, ότι δεν θα έχουν διπλή υπηκοότητα, με υπαρξιακές υποχρεώσεις σε δύο διαφορετικά κράτη.
Μετά τη Γαλλική Επανάσταση επικράτησε το «κράτος-έθνος» . Ήδη τροποποιείται σε «κράτος-μέλος». Το υπερκράτος του οποίου είμαστε μέλη επικρατεί ακόμη και πάνω από το Σύνταγμά μας. Επομένως, όπως μιλάμε για ψήφο στην τοπική αυτοδιοίκηση και στο έθνος, έτσι πρέπει να μιλάμε και για ψήφο στο κράτος μας και στο Υπερκράτος. Οι Έλληνες μόνιμοι κάτοικοι στην Ε.Ε., δικαιούνται, συνεπώς, να ψηφίζουν Έλληνες ευρωβουλευτές, εφόσον το επιθυμούν, όχι όμως εθνικούς βουλευτές ή τοπικούς άρχοντες.
