Οι ακραίες δασικές πυρκαγιές, δηλαδή όσες είναι ιδιαίτερα σοβαρές ως προς την έκταση, τη διάρκεια, την ένταση και τις συνέπειές τους, έχουν γίνει ένα όλο και πιο συχνό και καταστροφικό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια, λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της κλιματικής αλλαγής.
Οι ανεξέλεγκτες φωτιές επηρεάζουν όχι μόνο τις ανθρώπινες ζωές και περιουσίες, αλλά έχουν επίσης σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Οι δασικές πυρκαγιές μπορούν να επιφέρουν μακροχρόνια και ενδεχομένως μη αναστρέψιμη βλάβη στα οικοσυστήματα, αλλά και σε ανθρώπινες κερδοφόρες δραστηριότητες που στηρίζονται σε αυτά. Ανάμεσα στους διάφορους τομείς που επηρεάζονται, ο κλάδος της μελισσοκομίας αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις. Η υγεία των μελισσών, αλλά και η άφθονη μελισσοκομική παραγωγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας των δασικών βιοτόπων. Στην Ελλάδα, το 90% του παραγόμενου μελιού συλλέγεται από φυσικά οικοσυστήματα και κυρίως από πευκοδάση.
Ο ρόλος των μελισσών στα οικοσυστήματα
Οι μέλισσες, οι αφανείς ήρωες της γεωργίας και των οικοσυστημάτων, είναι άριστοι επικονιαστές, υπεύθυνες για την γονιμοποίηση πληθώρας φυτών, συμπεριλαμβανομένων πολλών καλλιεργούμενων ειδών που είναι απαραίτητα για τη διατροφή μας. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), πάνω από το 75% των παγκόσμιων καλλιεργούμενων ειδών που παράγουν φρούτα και σπόρους προς ανθρώπινη κατανάλωση, εξαρτάται από τους επικονιαστές και κυρίως από τις μέλισσες. Πέραν από τη γεωργία, οι μέλισσες συνεισφέρουν στην αναπαραγωγή αμέτρητων άγριων φυτικών ειδών, υποστηρίζοντας τη βιοποικιλότητα και την ισορροπία των φυσικών οικοσυστημάτων.
Επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών στις μέλισσες
Οι αρνητικές συνέπειες των δασικών πυρκαγιών επεκτείνονται πέραν της άμεσης απώλειας των μελισσών κατά τη διάρκεια της φωτιάς και διαρκούν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι δασικές πυρκαγιές αλλάζουν δραματικά το τοπίο, καταστρέφοντας τη βλάστηση και αλλοιώνοντας τα φυσικά χαρακτηριστικά ενός υγειούς οικοσυστήματος. Εξαλείφουν μεγάλες εκτάσεις ανθοφόρων φυτών και δέντρων στα οποία οι μέλισσες βασίζονται για την τροφή τους. Διαταράσσουν τις τοπικές πηγές νερού, με αποτέλεσμα η μειωμένη πρόσβαση σε καθαρό νερό να αποδυναμώσει τις κοινότητες των μελισσών. Οι μέλισσες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στις αλλαγές της θερμοκρασίας, και η υπερβολική θερμότητα μπορεί να προκαλέσει την εγκατάλειψη της κυψέλης, αφήνοντας πίσω τους απογόνους και τις αποθηκευμένες τροφές τους. Ο συνδυασμός της απώλειας κατάλληλου περιβάλλοντος διαβίωσης και ενός αποδυναμωμένου ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση των κοινωνιών των μελισσών.
Μέτρα πρόληψης και λύσεις
Οι δασικές πυρκαγιές έχουν εξελιχθεί σε σημαντική απειλή για τον άνθρωπο, για τους πληθυσμούς των μελισσών, αλλά και για τα οικοσυστήματα που αυτές υποστηρίζουν. Η ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί κυρίως προληπτικά μέτρα με κέντρο την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής και ενεργοποίηση της κοινωνίας σε τοπικό επίπεδο.
Επιβάλλεται η ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στην κατάρτιση Τοπικών Σχεδίων Πρόληψης σε επίπεδο Δήμου και των λοιπών αντιπυρικών σχεδιασμών, με μεγαλύτερη έμφαση στην πυροφύλαξη για άμεσο εντοπισμό και αναγγελία πυρκαγιών. Προτείνεται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας ενιαίας και τακτικά επαναλαμβανόμενης ενημερωτικής εκστρατείας για τις δασικές πυρκαγιές με τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων σε τοπικό επίπεδο, αλλά και η δημιουργία στοχευμένων προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για την κατάρτιση των πολιτών σχετικά με τα αίτια έναρξης του φαινομένου και την αυτοπροστασία.
Στο προσεχές μέλλον, η κατάσταση θα είναι όλο και πιο δύσκολη, καθώς η κλιματική κρίση θα κάνει τα δάση μας και τους οργανισμούς που αυτά φιλοξενούν ακόμα πιο ευάλωτους. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να είναι προτεραιότητα. Κάθε δήμος οφείλει να φροντίζει για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών διαχείρισης των γαιών, που μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό της συχνότητας και της σοβαρότητας των δασικών πυρκαγιών.
Μέσω της αποκατάστασης των βιοτόπων, της συνεργασίας των άμεσα εμπλεκόμενων φορέων και της ευρύτερης αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, μπορούμε να συμβάλουμε στη διατήρηση της αειφόρου μελισσοκομίας και των αμέτρητων φυτικών ειδών που εξαρτώνται από τις μέλισσες, προωθώντας έναν πιο βιώσιμο και ισορροπημένο πλανήτη και διασφαλίζοντας την ασφάλεια των τροφίμων. Οι πολίτες, συλλογικά, αντιμετωπίζουμε την πρόκληση να μετατρέψουμε το δικαιολογημένο θυμό μας σε ενεργή διεκδίκηση και συμμετοχή σε αυτήν την αλλαγή προς ένα καλύτερο μέλλον.
