Χρέος της ήταν
Είπε
Κουβαλάει μνήμες από παλιά
Μνήμες από τη γενέτειρα
δίπλα στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
Από τον φωτισμένο δάσκαλο
που Με τί πάθος!
μίλαγε για την αρχαία Δωδώνη
“οι μυθικές παραδόσεις, η μαντική βαλανιδιά,
λατρεία, ανασκαφές, ευρήματα,
και η στητή μορφή του Σωτήρη Δάκαρη…”
Και οι πρώτες παραστάσεις
στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης!
Η σκηνή
οι τραγωδοί, ο χορός, η μουσική
Ένα δέος που δεν παύει να την ακολουθεί
Και το χρέος την ακολουθεί
Και γι’ αυτό τόσα χρόνια μελέτης και αναζήτησης…
Και ήρθε η ώρα
Και πρόλαβε!
Εγώ τι κάνω; Το χρέος
Κυρία Παρθενίου, ο «Ύμνος εις Το Ιερό και Μαντείο Διός Ναΐου και Διώνη»ς πού έχει τις ρίζες του;
Έχει τις ρίζες του, την απαρχή, στη Γη της Δωδώνης όπου γεννήθηκα και συγκεκριμένα στο χωριό Μελιγγοί, στις θύμησες και στα βιώματα της παιδικής μου ηλικίας.
Και πώς το σκεφτήκατε;
Δεν το σκέφτηκα, ήρθε από μόνο του. Πριν από 25 χρόνια είχα βάλει στόχο να βρω έναν τρόπο να υμνήσω την Δωδώνη. Ήταν μια εσωτερική ανάγκη. Εδώ και 25 χρόνια τη Δωδώνη την κουβαλούσα συνειδητά πλέον – γιατί από την παιδική ηλικία την έφερα μέσα μου. Πολλά χρόνια ασχολήθηκα με τη μελέτη του αρχαίου χώρου. Επισκέφτηκα πολλές φορές το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων κρατώντας σημειώσεις και ζώντας δυνατές συγκινήσεις! Εννέα φορές επισκέφτηκα το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, θαυμάζοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς. Ήθελα να γνωρίσω όσο γινόταν περισσότερα στοιχεία, ιστορικά, λατρευτικά, πολιτικά, τα οποία προέρχονταν από επιστημονικές μελέτες αρχαιολόγων και ειδικών μελετητών. Και διάβασμα, διάβασμα, διάβασμα! Ώρες ατελείωτες…
Να σκέφτεσαι, να φαντάζεσαι, να βλέπεις, να οραματίζεσαι, να αισθάνεσαι βαθιά την οφειλή, το χρέος: «Εγώ τι κάνω;»
Τι αποκομίσατε όλα αυτά τα χρόνια;
Πολύτιμες γνώσεις και δυνατές συγκινήσεις. Να διαβάζεις και να καταγοητεύεσαι! Μέσα από εκεί στηνόταν μπροστά μου ο αρχαιολογικός χώρος με τη φηγό, τους ναούς, τα πολιτικά οικοδομήματα (Βουλή, Πρυτανείο), το στάδιο, το αρχαίο θέατρο. Ζούσα την πομπή της πρεσβείας των Αθηνών φέροντας δώρα για να πάρουν χρησμούς και να έχουν την εύνοια του Μαντείου. Εικόνες προσκυνητών ανάμεσα στις στοές και τιμητικοί αδριάντες ολόγυρα…
Τι σας… στιγμάτισε, κυρία Παρθενίου;
Πράγματι έτσι είναι. Στιγμάτισε! Η σωστή λέξη. Όλα ξεκινούν από την παιδική μου ηλικία. Εκεί, στη Δωδώνη, έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Θυμάμαι, πολύ μικρή όταν ήμουν, πήγαινα με τη γιαγιά μου, της οποίας το σπίτι ήταν απέναντι από το αρχαίο θέατρο, να δούμε αν είναι στη θέση του ή το σήκωσαν οι λαθροανασκαφείς. Τότε κυκλοφορούσαν πολλές φήμες. Μάλιστα πολλά από τα κλοπιμαία ο Καραπάνος κατάφερε να τα εντοπίσει, τα αγόρασε και τα επέστρεψε στον χώρο τους.
Μαθήτρια ακόμη του Δημοτικού με γοήτευαν τα λόγια του δασκάλου μας Νικόλαου Νούτσου, όταν μιλούσε για την αρχαία Δωδώνη. Με τι πάθος μιλούσε τούτος ο δάσκαλος! Η Ελλάδα, έλεγε, πήρε το όνομά της από τους Ελλούς ή Σελλούς και τους κατοίκους τής Ελλοπίας στην πεδιάδα των Ιωαννίνων και στην κοιλάδα της Δωδώνης. Κι εμείς νιώθαμε μια μεγάλη περηφάνια. Φέρνω μέσα μου ένα δέος που ο δάσκαλος κατάφερε να εμφυσήσει για το ιερό σε όλους τους μαθητές του.
Αργότερα στα χρόνια της εφηβείας, με την αναστήλωση του θεάτρου, ο αρχαιολόγος, η στητή μορφή του Σωτήρη Δάκαρη, οι ανασκαφές…
Και τον Αύγουστο του 1960 τα Δωδωναία! Οι πρώτες παραστάσεις! Με σημάδεψαν! Εκατοντάδες αυτοκίνητα το ένα μετά το άλλο, μια φαντασμαγορική πομπή με αναμμένα φώτα, μια φιδωτή κορδέλα στον δρόμο προς τη Δωδώνη. Να μην χορταίνεις να βλέπεις. Και οι κάτοικοι μικροί και μεγάλοι από τα γύρω χωριά στις ακριανές θέσεις, ψηλά ψηλά όπου ακόμη δεν είχε γίνει η αναστήλωση, και χωρίς εισιτήριο, βέβαια. Και τρέχαμε κι εμείς, όλα τα γυμνασιόπαιδα για να ακούσουμε τον αρχαίο λόγο –αν και δεν τον καταλαβαίναμε. Όμως εκείνος ο λόγος άπλωνε μέσα μας βαθιές ρίζες. Πρόβαλαν μπροστά μας πρόσωπα τραγικά, κουστούμια πρωτοϊδωμένα, χορικά, μουσικές που ανέβαιναν από τα έγκατα της γης!
Και το χρέος;
Το χρέος να χτυπά τη θύρα να βρω τη δύναμη, τον χρόνο, την ώρα, την έμπνευση να υμνήσω ένα από τα αρχαιότερα ιερά και το αρχαιότερο Μαντείο του ελληνικού κόσμου. Να φτάσω στην πράξη. Με ποιον τρόπο δεν ήξερα.
Και ήταν το εξαίφνης! Η μεγάλη ώρα! Το 2007 αποτυπώνεται στο χαρτί και στην ψυχή. Με μια ανάσα! Στο πίσω μέρος του χαρτιού έγραψα: «Ελευθερώθην του χρέους». Κράτησα το πρόσωπό μου στα δυο μου χέρια, ξέσπασα σε λυγμούς.
Από τότε χρειάστηκε να επέμβω ξανά και ξανά μέχρι που ο ύμνος να φτάσει στην τελική του μορφή. Μου πήρε χρόνους και χρόνους. Έζησα κύματα συγκινήσεων, παιδεμό ψυχής και λογισμού, ψυχικής ανάτασης και πνευματικής ευφορίας.
Τούτος ο ύμνος είναι οφειλόμενο χρέος μου στη γενέτειρα, η κτισμένη λέξη τη λέξη συνάντησή μου με την αρχέγονη ιστορία του Ιερού και Μαντείου της Δωδώνης. Μια συνάντηση ιερού δέους, με λέξεις εξόρυξης μιας ποιήτριας που γεννήθηκε στη Γη της Δωδώνης. Και που προσέρχεται προσκυνητής της.
- Η περιπέτεια της υγείας μου, η αγωνία, «και αν δεν ζήσω;» Η αγωνία που σε κινητοποιεί, που σε δυναμώνει, που σε οπλίζει με σφρίγος. Ο Ύμνος στο Ιερό και Μαντείο της Δωδώνης έχει επιτελεστεί! Έχει πάρει την οριστική του μορφή. Σύχασεν η καρδιά. Και άρχισε η νέα βάσανος!
Η νέα βάσανος;
Να βρεθεί ο συνθέτης, ο ενορχηστρωτής, ο διευθυντής ορχήστρας, που θα δώσουν στον Ύμνο την άλλη πνοή.
Και;
Και βρέθηκαν. Συνθέτης ο μουσικός Κώστας Λώλης, Βορειοηπειρώτης, για το οποίον έχω θερμές ευχαριστίες. Ο ενορχηστρωτής και διευθυντής ορχήστρας Άλκης Μπαλτάς, εγγονός της δικής μας ποιήτριας Χρυσάνθης Ζητσαίας και γιος της Γαλάτειας Μπαλτά, βιολονίστριας της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης. Προσφέρονται ανιδιοτελώς. Ανιδιοτελώς και η Συμφωνική Ορχήστρα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας, στον πρόεδρο της οποίας κ. Παδοβά Σπύρο οφείλουμε πολλά. Και η Δημοτική Χορωδία Κερκύρας «ΔΗΜΟΔΟΚΟΣ». Τους ευχαριστώ όλους για την εμπιστοσύνη που έδειξαν στο έργο μου.
Υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων
Ποιος έχει αναλάβει την όλη διοργάνωση της συναυλίας;
Αντιμετώπισα πάμπολλες δυσκολίες, κυρία Σκοπούλη… Ας μην αναφερθώ λεπτομερειακά. Η μόνη στήριξη σε αυτόν τον αγώνα για την παρουσίαση του Ύμνου, πέρα από το καλλιτεχνικό μέρος, οφείλεται σε πρόσωπα της Τέχνης και τους ευχαριστώ από καρδιάς. Είναι ο δήμαρχος Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ, η Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας, η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου, η Εταιρεία Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου. Και μια μεγάλη τιμή, ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνος Τασούλας. Η όλη διοργάνωση τέθηκε υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων.
Αισθάνομαι ευγνώμων για όλους αυτούς που στάθηκαν δίπλα μου! Και τους καλούς μου φίλους που με στήριξαν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Κι εδώ, κυρία Σκοπούλη, να ευχαριστήσω κι εσάς και την εφημερίδα σας, τον Ηπειρωτικό Αγώνα, που πάντα είστε δίπλα μου και που χρόνια τώρα βρίσκεστε μέσα στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της μικρής μας πόλης – και όχι μόνο.
Σε ποια γλώσσα γράψατε τον Ύμνο;
Είναι μια γλώσσα που δουλευόταν μέσα μου και φανερώθηκε στον Ύμνο.
Και τι υμνεί;
Υμνεί τη λατρεία του Ιερού ζεύγους, του Δία και της Διώνης. Αλλά και τη λατρεία της αρχαιότερης θεότητας της Μητέρας Γης. Την αξία και την σημασία των αρχαιολογικών ανασκαφών. Την Ιερά πολύγλωσσο Φηγό με τις ιέρειες, τους προφήτες και τους χρησμούς. Τα ηπειρωτικά φύλα των Θεσπρωτών, Μολλοσών. Τη συμμαχία και το κοινό των Ηπειρωτών. Το Αρχέγονο Κλέος. Τον Πύρρο – «Πύρρος Βασιλεύς Ηγήτωρ». Τα λαμπρά οικοδομήματα. Τον αρχαίο λόγο. Το φως που εξέπεμψε, ως Ιερό και Μαντείο. Την ιστορία και τον πολιτισμό που, κατά τον Ησίοδο, ο ίδιος ο Ζευς επέλεξε ως Ιερό και Μαντείο του.
Επιτέλους η ανάσα, η λύτρωση! 16 Ιουλίου 2022
Και ήρθε η… λύτρωση;
Ύστερα από περιπέτειες και περιπέτειες χρόνων τούτου του τόπου, ανασκαφές και δυσχέρειες ανασκαφών· ύστερα από την επιβεβαίωση της ακριβούς θέσης της Δωδώνης και των αρχαιολογικών ευρημάτων· ύστερα από τη σιγή του θεάτρου της Δωδώνης, την αναστήλωση, τη μεγαλεπήβολη επαναλειτουργία· και ύστερα από πολύχρονη μελέτη και τη σύνθεση του Ύμνου – πόρτες κλειστές, πολύ κλειστές, ανατροπές, πανδημία – δόθηκε η ημερομηνία διάθεσης του Αρχαίου Θεάτρου της Δωδώνης: 16 Ιουλίου 2022! Επιτέλους η ανάσα. Η λύτρωση.
Και επιτέλους η Δωδώνη αποκτά τον Ύμνο της
Μετά από χιλιάδες χρόνια. Όπως και άλλα ιερά της χώρας μας έχουν τον ύμνο τους, η Ολυμπία, οι Δελφοί, το Ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο, το Μαντείο και Ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, το Μαντείο του Αμφιάραου στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας, και πολλά άλλα. Κι εγώ έζησα μια μεγάλη διαδρομή στον χώρο και στον χρόνο. Γνωρίζοντας τον αρχαίο χώρο της Δωδώνης τον πολιτισμό και την ιστορία του. Ήταν για μένα μια σπουδή που, χωρίς αυτή και τα βιώματά μου, από γεννησιμιού μου θα έλεγα, δεν γνωρίζω αν θα είχε ποτέ γραφτεί ο Ύμνος.
Δεν είναι εύκολος ο δρόμος της τέχνης της ποιήσεως
Μήτε του προσκυνητή ο δρόμος…
Ανάμεσα στις μεγάλες πέτρες ηύρα το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης
Μπορεί και την ψυχή μου…
Και τη λύτρωση.
Αυτό ήταν για μένα η Δωδώνη!
