Η οδός ΚΑ Φεβρουαρίου
Ήταν τότε που η οδός ΚΑ Φεβρουαρίου υπήρξε η είσοδος και έξοδος της πόλης από την Ανατολή, που υποδεχόταν τους «επισήμους» για να παραστούν στις εκδηλώσεις. Δρόμος παλιός, τότε γραφικός χωρίς πολυκατοικίες που άλλαξαν αρκετά την μορφή της Καλούτσιανης μιας παραδοσιακής γιαννιώτικης συνοικίας, υποβαθμισμένης ως ένα βαθμό σήμερα, σε σχέση με τη ζωντάνια του παρελθόντος. Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία, η οποία ξεκινά πριν τον πόλεμο και εξακολούθησε να βρίσκεται σε εμπορική άνθηση τη δεκαετία του ‘50 αλλά και λίγο μετά. Επαγγέλματα που χάθηκαν: σαμαράδες, πεταλουργοί, χάνια και σταύλοι, πανδοχεία, εστιατόρια, μπόλικα καφενεία, αλλά και νυχτερινά κέντρα έδιναν έναν ξεχωριστό τόνο σε έναν δρόμο γεμάτο ζωή. Ήταν τότε εκεί στα «Πλατανάκια» που γνωστός χασάπης της περιοχής έσφαξε ένα αρνί μπροστά στο αυτοκίνητο του βασιλικού ζεύγους Παύλου και Φρειδερίκης προς… τιμή τους και μπροστά στα μάτια μας -μικρά παιδιά τότε, που μας είχαν παρατάξει με το σχολείο για να υποδεχθούμε τη βασιλική πομπή. Το δύστυχο αρνί προσφορά του «Συλλόγου Εθνικοφρόνων Εκδοροσφαγέων Νομού Ιωαννίνων», θυσία στην επέτειο και κυρίως προς τιμή του άνακτος. Μακάβρια «τιμή», δείγμα των καιρών, σκηνή που έμεινε στα παιδικά μας μάτια βαθιά χαραγμένη και στο μυαλό μας, σαν να ήταν αυτή και μόνη η σκηνή ίδιος ο «εορτασμός» για την επέτειο. Η ΚΑ Φεβρουαρίου, δρόμος παλιός που φέρει το όνομα της ημέρας της επετείου και με αυτό τον τρόπο «εορταστικός», άθελά του, μαζί με την είσοδο στην πόλη του ελληνικού στρατού, έγινε και η δική μας «είσοδος» σε μια εποχή κατά την οποία η εθνική εορτή ήταν στο μυαλό μας συνδεδεμένη με το αίμα του αθώου αρνιού, θυσία στον βωμό μιας ακατανόητης αγριότητας.
Η οδός Μανωλιάσσης
Δεύτερος δρόμος παλιός, που έχει σχέση με την επέτειο απελευθέρωσης της πόλης, είναι η πρώην οδός Μανωλιάσσης. Η Μανωλιάσσα, ύψωμα που αποτέλεσε το θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων του ελληνικού στρατού κατά των Τούρκων, που είχαν ως αποτέλεσμα την ήττα του τουρκογιαννιώτη διοικητή τους Εσσάτ Πασσά και την ιστορική παράδοση της πόλης στην Ελλάδα. Η Μανωλιάσσα αντιστάθηκε στους Τούρκους, αλλά «έπεσε» ως όνομα δρόμου αργότερα σε καιρό ειρήνης για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων από τον… Ναπολέοντα Ζέρβα, προκειμένου να τιμηθεί ο στρατηγός. Δεν βρήκαν άλλο δρόμο! Άλλαξε επί δημαρχίας Γρηγορίου Σακκά, το έτος 1958, το όνομα ενός ιστορικού δρόμου με αυλές γεμάτες κήπους και λουλούδια που εξαφανίσθηκαν, γέμισε πολυκατοικίες με τη γνωστή «ανάπτυξη» της δεκαετίας του ‘60. Χάσαμε το όνομα του παλιού δρόμου της ιστορικής Μανωλιάσσας, μας έμεινε όμως στη μνήμη ο στίχος από το δημοτικό τραγούδι με το γράμμα του έλληνα φαντάρου: «Μου γράφεις μάνα μια γραφή/και με ρωτάς τι κάνω/Στου Μπιζανιού την παγωνιά, στο κρύο θα πεθάνω/ Στα Πεστά και στο Μπιζάνι/ Μάνα μου τι κρύο κάνει/ Στα Πεστά στη Μανωλιάσσα/ που δεν πήραμε ανάσα/. Ο δρόμος σήμερα δεν οδηγεί μόνο στο… Σταυράκι, όπως έλεγε παλιά ο τότε δήμαρχος για να αιτιολογήσει την άποψή του ότι δεν θέλει διαπλάτυνση, γι’ αυτό και σήμερα ο κεντρικός αυτός δρόμος δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τη μεγάλη κυκλοφορία, πέραν του γεγονότος ότι τα διπλοπαρκαρίσματα επιτείνουν το πρόβλημα. Στην αρχή όμως της πρώην οδού Μανωλιάσσης, στον πεζόδρομο «δημάρχου Σπύρου Κατσαδήμα», με χαρά βλέπουμε ότι γίνονται τελευταία εργασίες ευπρεπισμού και διαπλάτυνσης. Θυμούμαστε τον μικρό λόφο, που δέσποζε στην περιοχή –στη συμβολή «Μανωλιάσσης» και Κατσαδήμα- με τα γραφικά μικρά σπιτάκια στην κορυφή, σήμα κατατεθέν της περιοχής, όπου κυμάτιζε στην επέτειο η ελληνική σημαία -εθνική συνήθεια άγνωστη δυστυχώς σήμερα- στις πολυκατοικίες που έκαναν αγνώριστο τον χώρο του πάρκου με το όνομα «Τρία Άλφα» λόγω μιας διαφημιστικής κατασκευής. Άλλοι δρόμοι παλιοί στη μνήμη της επετείου ευτυχώς παρέμειναν όπως η Μπιζανίου, Μαβίλη κ.λπ. και δεν «έπεσαν» εν καιρώ ειρήνης μαχόμενοι κατά της εκάστοτε επικαιρότητας εποχών και προσώπων.
Μια πόλη ένα στρατόπεδο
Κατά τα λοιπά, τον παλιό εκείνο καιρό κυριαρχούσε στην επέτειο η παρέλαση φυσικά μαθητών, αλλά και «Εθνικών Νεολαιών» (ΕΘΝΕ – εποχή ψυχρού πολέμου) στρατιωτικών μονάδων. Εθνικοί χοροί στην πλατεία και λαμπαδοδρομία το βράδυ υπό τους ήχους εμβατηρίων για την έξαρση του εθνικού φρονήματος όπως –θυμούμαστε: «…Και ο στρατός μας, που πήγε στην Κορέα, πολεμούσε για ιδανικά, είχε βάψει τους κίτρινους στο αίμα δείχνοντάς τους τι θα πει λευτεριά…»! «Έχω μια αδελφή κουκλίτσα αληθινή, τη λένε Βόρειο Ήπειρο την αγαπώ πολύ» κ.ά. Για να τελειώσει η γιορτή με τους στρατιώτες στα στρατόπεδα, και ήταν πολλά, μετά το παιάνισμα ήχου σάλπιγγας (η περίφημη «Θοδώρα»), που τους καλούσε να πάμε μέσα. Όλη η πόλη ένα στρατόπεδο! Άλλες εποχές.
Εμείς λέμε σήμερα, στις νέες εποχές, να τελειώσουμε αντί εμβατηρίου τούτο το επετειακό κείμενο με λίγους στίχους του Μανόλη Αναγνωστάκη μελοποιημένους από τον Μίκη: «Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα/ Κάτω από τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ /Νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες και η πόλη νεκρή / (Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς/ Να γνωρίζω κανένα κι ούτε/ Κανένας με γνώριζε)».
