Πρόκειται για μια εξαιρετικά φιλόδοξη μελέτη, με εξίσου εξαιρετική σημασία, σε μια εποχή που η ιατρική, σε συνδυασμό με τις βιοτεχνολογικές εξελίξεις, έχει περάσει στο επόμενο επίπεδο.
Η Μελέτη Υγείας Ηπείρου πρόκειται να ξεκινήσει το επόμενο διάστημα με χρηματοδότηση από την περιφέρεια Ηπείρου (ΕΣΠΑ 2014-2020), στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ήπειρος 2014-2020». Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους δρ. Κωνσταντίνο Τσιλίδη, Ευαγγελία Ντζάνη, Ευάγγελο Ρίζο, Ευάγγελο Ευαγγέλου και Ιωάννα Τζουλάκη από το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και τους δρ. Κωνσταντίνο Βακάλη, Μιχάλη Δούμα, Βασίλη Τζοβάρα και Δημήτρη Συγκούνα από την Ιατρική Φροντίδα Ιωαννίνων Ι.Κ.Ε..
Πρόκειται για μια πρωτοποριακή προοπτική μελέτη, που θα διερευνήσει την αιτιολογία χρόνιων πολυπαραγοντικών νοσημάτων, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της υγείας των Ηπειρωτών, και κατ’ επέκταση όλων των Ελλήνων, και την αύξηση της προστιθέμενης αξίας της ελληνικής επιχειρηματικότητας στον χώρο της υγείας, μέσω της ανάδειξης και επιβεβαίωσης νέων εξατομικευμένων μεθόδων πρόληψης, πρώιμης διάγνωσης, θεραπείας και πρόγνωσης σημαντικών νοσημάτων.
«Ο συνδυασμός του μεγέθους του δείγματος και της μέτρησης εκτενών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων είναι μοναδικός στην Ελλάδα και υπάρχουν λίγες αντίστοιχες μελέτες στο εξωτερικό», σημειώνει στον Η.Α. ο υπεύθυνος καθηγητής Κωνσταντίνος Τσιλίδης και συνεχίζει: «Ευελπιστούμε στη συμμετοχή και την υποστήριξη όλων των Ηπειρωτών στην σπουδαία αυτή προσπάθεια, που θα ξεκινήσει τους πρώτους μήνες του 2019».
Στη μελέτη θα συμμετάσχουν 10.000 άντρες και γυναίκες, ηλικίας 25 έως 70 ετών, μόνιμοι κάτοικοι της Ηπείρου. Η δειγματοληψία θα πραγματοποιηθεί αρχικά στις πρωτεύουσες των τεσσάρων νομών της Ηπείρου (Ιωάννινα, Άρτα, Πρέβεζα, Ηγουμενίτσα) και στη συνέχεια σε κωμοπόλεις με πληθυσμό άνω των 2.500 κατοίκων (Φιλιάτες, Φιλιππιάδα, Καναλάκι, Κόνιτσα, Μέτσοβο).
Η συμμετοχή θα είναι εθελοντική και οι ερευνητές τονίζουν στους δυνητικούς συμμετέχοντες της Μελέτης Υγείας Ηπείρου ότι, μέσα από τη συμμετοχή τους, θα συμβάλουν σημαντικά στη δημιουργία νέας γνώσης στον χώρο της υγείας και θα λάβουν επίσης έναν δωρεάν λεπτομερή έλεγχο της κατάστασης υγείας τους και μία δομημένη περιγραφή αυτής.
«Μέσω του σχεδιασμού της μελέτης θα είναι εφικτός ο εντοπισμός ατόμων στα πρώιμα στάδια νοσημάτων, η μελέτη της φυσικής ιστορίας τους και η ανάδειξη βιοδεικτών, που θα χρησιμοποιηθούν για εξατομικευμένη πρόληψη, θεραπεία και πρόγνωση. Η Μελέτη Υγείας Ηπείρου θα αποτελέσει μοναδική και πλούσια πηγή έρευνας και καινοτόμου επιχειρηματικότητας, καθώς και σημείο αναφοράς για τωρινούς και μελλοντικούς ερευνητές και επαγγελματίες στον ευρύτερο χώρο της βιο-ιατρικής επιστήμης», αναφέρει ο κ. Τσιλίδης.
ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΒΙΟ-ΙΑΤΡΙΚΗ
Στο πλαίσιο της μελέτης, θα χρησιμοποιηθεί ένας συνδυασμός ερωτηματολογίων, που θα συμπληρώνει ο κάθε συμμετέχων με τη βοήθεια συνεντευκτών, με σκοπό τη συλλογή των εξής πληροφοριών: δημογραφικά χαρακτηριστικά, κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο, φυσική άσκηση, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, διατροφή, χρήση κινητού τηλεφώνου, διάρκεια ύπνου, προσωπικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό και χρήση φαρμάκων.
Επίσης, θα διενεργηθούν οι ακόλουθες κλινικές μετρήσεις: ανθρωπομετρία (ύψος, βάρος, δείκτης μάζας σώματος, περίμετρος περιφέρειας μέσης και γλουτών, λιπομέτρηση), αρτηριακή πίεση, σπιρομέτρηση, ηλεκτροκαρδιογράφημα, αρτηριακή σκληρία, υπέρηχος καρδιάς.
Επιπρόσθετα, θα συλλεχθούν βιολογικά δείγματα αίματος, ούρων, σιέλου και κοπράνων (προαιρετικά), στα οποία θα μετρηθούν βιοχημικοί δείκτες και θα πραγματοποιηθεί γονιδιωματική, πρωτεομική και μεταβολομική ανάλυση.
Οι παραπάνω… «άγνωστες λέξεις» για τους πολλούς, άπτονται αυτού που ονομάζεται ιατρική ακριβείας και εξατομικευμένη ιατρική. Η ποιότητα και η ποσότητα των στοιχείων, που θα συλλεχθούν, και η μέτρηση παραμέτρων στα βιολογικά δείγματα (αίμα, ούρα, σάλιο, κόπρανα) των συμμετεχόντων θα επιτρέψει στους επιστήμονες να εφαρμόσουν πρακτικές ιατρικής ακριβείας.
Πιο απλά, η επιτυχής ολοκλήρωση της Μελέτης Υγείας Ηπείρου θα σημάνει τη δημιουργία μια πολύ πλούσιας και σημαντικής ελληνικής βάσης δεδομένων, που, σε συνδυασμό με αντίστοιχες μελέτες στο εξωτερικό, θα διευκολύνει την επίτευξη του στόχου της ιατρικής ακριβείας, η οποία αποτελεί τη σύγχρονη τάση στη βιο-ιατρική έρευνα.
«Υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα τόσο προληπτικών όσο και θεραπευτικών πρακτικών φροντίδας υγείας, που εναρμονίζονται με την έννοια της ιατρικής ακριβείας, αφού οι ιατρικές παρεμβάσεις προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά (μοριακό προφίλ) του κάθε ατόμου. Αποτελεί, όμως, παγκόσμιο στόχο της βιο-ιατρικής έρευνας, η εκτόξευση των δυνατοτήτων και εφαρμογών της ιατρικής ακριβείας και η Μελέτη Υγείας Ηπείρου έχει σχεδιαστεί για να υπηρετήσει αυτό τον στόχο», τονίζει ο καθηγητής.
Τα αποτελέσματα της μελέτης αναμένεται να «ανοίξουν» μια σειρά δρόμων αξιοποίησης μέσα από την φαρμακοβιομηχανία και όχι μόνο, με στόχο την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των ιατρικών παρεμβάσεων.
«Η αναγνώριση ενδογενών (μοριακών) παραγόντων κινδύνου (π.χ. γονίδια, πρωτεϊνες, μεταβολίτες κ.ο.κ.) για διάφορα νοσήματα ή καταστάσεις υγείας θα επιτρέψει την εύρεση νέων μοριακών στόχων, που θα μπορέσουν δυνητικά να εκμεταλλευτούν από τη φαρμακοβιομηχανία για την παραγωγή νέων φαρμάκων. Η προοπτική αξιοποίησης όμως των αποτελεσμάτων της Μελέτης Υγείας Ηπείρου και άλλων αντίστοιχων μελετών δεν περιορίζεται μόνο στη θεραπευτική αντιμετώπιση νοσημάτων, αλλά περιλαμβάνει επίσης νέες στρατηγικές πρόληψης (π.χ. εμβόλια, δοκιμασίες προσυμπτωματικού ελέγχου), διάγνωσης (π.χ. διαγνωστικές δοκιμασίες) και πρόγνωσης (π.χ. μοντέλα πρόβλεψης κινδύνου) νοσημάτων», εξηγεί ο κ. Τσιλίδης.
ΓΙΑΤΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ;
Γιατί κατ’ αρχήν ο πληθυσμός της Ελλάδας γηράσκει. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδας ηλικίας άνω των 65 ετών θα ανέλθει από το 21% το 2015 στο 33% το 2050, ενώ θα διπλασιαστεί το ποσοστό των ατόμων άνω των 80 ετών (12,7% το 2050).
Επίσης, γιατί τις τελευταίες δεκαετίες ο ελληνικός πληθυσμός έχει υιοθετήσει ανθυγιεινές συμπεριφορές. Εκτιμάται ότι το ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού, που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, κυμαίνεται μεταξύ 60% και 70%, ενώ μόνο περίπου 2 στους 10 ενήλικες στην Ελλάδα κάνουν συχνά γυμναστική. Το ποσοστό των ενηλίκων Ελλήνων, που καπνίζουν, κυμαίνεται μεταξύ 35% και 40%.
Ως αποτέλεσμα, ο επιπολασμός (συχνότητα στον γενικό πληθυσμό) της υπέρτασης, της υπερχοληστερολαιμίας και του σακχαρώδους διαβήτη, όπως αυτό-αναφέρθηκε από ενηλίκους Έλληνες το 2014, ήταν 21%, 15% και 9%, αντίστοιχα. Το 2014, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και οι καρκίνοι ευθύνονταν για 66% των θανάτων στην Ελλάδα.
Γι’ αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα η αναγνώριση των αιτιολογικών παραγόντων κινδύνου για τα χρόνια πολυπαραγοντικά νοσήματα στην Ελλάδα, ώστε να σχεδιαστούν κατάλληλες εξατομικευμένες στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας. Μεγάλες προοπτικές μελέτες στον γενικό πληθυσμό με συλλογή εκτενών χαρακτηριστικών και βιολογικών δειγμάτων, όπως η Μελέτη Υγείας Ηπείρου, είναι απαραίτητες για την κατανόηση των πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ του περιβάλλοντος και του μοριακού προφίλ των συμμετεχόντων ως προς τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων.
