Από την Φωτεινή Κοφινά*
Το Σάββατο 27 Ιανουαρίου, στις 6 το απόγευμα, η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων διοργανώνει μια εκδήλωση γνωριμίας με το έργο της στα Ιωάννινα, στην Αίθουσα Πολιτιστικού Πολυχώρου «Δ. Χατζής». Προκειμένου να λάβουμε περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση και την Πρωτοβουλία, ήρθαμε σε επικοινωνία με τον Κωνσταντίνο Κώτση, Επίκουρο Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Υπεύθυνο του Κοινοτικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων καθώς και επικεφαλής του τοπικού κέντρου αναφοράς της Πρωτοβουλίας.
Η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων είναι ένα πενταετές πρόγραμμα, που υλοποιείται με την αποκλειστική στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Υγεία (ΔΠΥ) του ΙΣΝ, με τη συνεργασία του Child Mind Institute στην Νέα Υόρκη και με την υποστήριξη του ελληνικού δημοσίου. Η Πρωτοβουλία στοχεύει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων της χώρας μέσα από την ενίσχυση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας και τον εγγραμματισμό στην ψυχική υγεία.
Γίνεται αντιληπτό πως πρόκειται για ένα φιλόδοξο εγχείρημα. Οι δράσεις της Πρωτοβουλίας -και μάλιστα όσον αφορά την Ήπειρο- θα εξηγηθούν αναλυτικότερα στην εκδήλωση της 27ης Ιανουαρίου. «Μας ενδιαφέρει να ενημερωθεί η τοπική κοινωνία για την Πρωτοβουλία αλλά και να δημιουργηθεί ένας διάλογος για να ακουστούν οι ιδέες του κοινού», λέει ο κ. Κώτσης, συμπληρώνοντας πως η Πρωτοβουλία διαρκώς καταγράφει και αξιολογεί τα αποτελέσματα των προγραμμάτων της ώστε να γίνονται οι κατάλληλες προσαρμογές. Ήταν αυτό το όραμα για επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις και συστηματικά και μετρήσιμα αποτελέσματα που κέρδισε τον κ. Κώτση, ο οποίος συμμετέχει με ενεργό και ηγετικό ρόλο στο πρόγραμμα ως επικεφαλής του Κέντρου Αναφοράς της Πρωτοβουλίας στα Ιωάννινα.
Τι ακριβώς όμως κάνει η Πρωτοβουλία;
«Ένας από τους πυλώνες της Πρωτοβουλίας είναι η ενδυνάμωση επαγγελματιών που ασχολούνται με παιδιά και εφήβους» επισημαίνει ο κύριος Κώτσης. «Για παράδειγμα, η ομάδα της Πρωτοβουλίας μέσα από μια μελέτη πεδίου κατέγραψε τις ανάγκες των εκπαιδευτικών της χώρας στον τομέα της ψυχικής υγείας και σχεδίασε μια σειρά από ειδικά επιμορφωτικά προγράμματα για εκπαιδευτικούς, τα οποία βασίζονται σε επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές. Η πιλοτική εφαρμογή τους έχει ήδη ξεκινήσει. Μάλιστα έχουμε συγκεντρώσει και κάποια πρώτα ποσοτικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητά τους, τα οποία θα παρουσιαστούν στην εκδήλωση».
Η Πρωτοβουλία απευθύνεται και σε επαγγελματίες υγείας. «Έχουν σχεδιαστεί επιμορφωτικά προγράμματα πάνω στην ανάπτυξη ψυχοθεραπευτικών δεξιοτήτων, και ειδικότερα πάνω στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική προσέγγιση για το άγχος, την κατάθλιψη και τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών και των εφήβων». Ο κ. Κώτσης σε ομιλία του στο SNF Nostos Conference του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, που ήταν αφιερωμένο στην ψυχική υγεία, τόνισε την αναγκαιότητα συνύπαρξης ποικίλων σχολών σκέψης στις θεραπευτικές παρεμβάσεις. «Έρευνες έχουν δείξει ότι η Γνωσιακή-Συμπεριφορική προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για θέματα άγχους και κατάθλιψης και προβλημάτων συμπεριφοράς. Ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι δεν μπορεί η ίδια προσέγγιση να ταιριάζει στις ανάγκες όλων των ανθρώπων. Δεν είναι όλα για όλους. Για αυτό και η Πρωτοβουλία επεξεργάζεται και επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις με βάση τη συστημική θεωρία αλλά και τη θεραπεία βασισμένη στην εννόηση (mentalization)».
Ο Χάρτης της Πρωτοβουλίας
Το Δίκτυο της Πρωτοβουλίας είναι ενσωματωμένο σε παιδοψυχιατρικές κλινικές και κοινοτικά κέντρα δημόσιων νοσοκομείων στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, την Αλεξανδρούπολη και το Ηράκλειο. «Σίγουρα υπάρχουν διαφορές στον τρόπο που μεγαλώνει ένας έφηβος στις διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Εκεί, όμως, που κατά τη γνώμη μου παρουσιάζονται οι περισσότερες διαφορές είναι στην πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, το Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων (Κο.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε) εξυπηρετεί τον πληθυσμό όχι μόνο των Ιωαννίνων, αλλά και τους Νομούς Θεσπρωτίας, Άρτας, Πρέβεζας, Λευκάδας και Κέρκυρας οι οποίοι δεν έχουν ψυχίατρο παιδιών και εφήβων σε δημόσια δομή. Συνεπώς, εκτός των πρακτικών ζητημάτων απόστασης και χρόνου, το βασικότερο είναι η απουσία δομών ψυχικής υγείας σε αυτές τις περιοχές (όπως και σε άλλες ανά την Ελλάδα) για τη φροντίδα παιδιών και εφήβων με ψυχικές δυσκολίες», επισημαίνει ο κ. Κώτσης.
Σύγχρονες Προκλήσεις στην Ψυχική Υγεία
Οι ανάγκες για υπηρεσίες ψυχικής υγείας φαίνεται να είναι αυξημένες. Η μελέτη πεδίου της Πρωτοβουλίας εντόπισε υψηλά ποσοστά επιπολασμού για μια σειρά προβλημάτων, όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας, το άγχος και ο εκφοβισμός.
Ρωτήσαμε τον κ. Κώτση αν συγκριτικά με προηγούμενες γενιές έχουν αυξηθεί τα θέματα ψυχικής υγείας ή η ορατότητά τους. «Πρόκειται για έναν συνδυασμό. Μελέτες δείχνουν ότι πράγματι έχει αυξηθεί το άγχος και η κατάθλιψη, αλλά σίγουρα έχουμε αρχίσει κι εμείς οι ίδιοι να μιλάμε πιο ανοιχτά για αυτά τα θέματα και να υπάρχουν περισσότεροι και περισσότερο ευαισθητοποιημένοι επαγγελματίες. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πως οι σημερινοί έφηβοι γεννήθηκαν μέσα σε μια παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία επηρέασε και τα ελληνικά δεδομένα, και την οποία ακολούθησε η υγειονομική κρίση του 2020. Όλα αυτά έχουν αντίκτυπο στους εφήβους, εντείνοντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Για αυτό είναι σημαντικό να δούμε τι μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά για να αναπτύξουν προστατευτικούς παράγοντες, όπως ανθεκτικότητα και ενσυναίσθηση. Η δωρεάν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας για όλους και σε όλες τις περιοχές είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σημαντικό για τη μείωση του στίγματος της ψυχικής νόσου, να μιλάμε ανοιχτά για τα θέματα της ψυχικής υγείας».
Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων δημιουργήθηκε το Πρόγραμμα Νεανικής Συμμετοχής (Youth Engagement Scheme – YES), ένας ακόμα πυλώνας της Πρωτοβουλίας που στοχεύει στην ενδυνάμωση της φωνής των εφήβων που απαρτίζεται από πέντε Εφηβικές Συμβουλευτικές Ομάδες στις πόλεις του Δικτύου.
Η Πρωτοβουλία στα Ιωάννινα
«Η ομάδα στο Κέντρο Αναφοράς των Ιωαννίνων αποτελείται, εκτός από τον υποφαινόμενο, από δύο ψυχολόγους την Ανδρομάχη Μητροπούλου και την Αλεξάνδρα Τζώτζη, με χρόνια εμπειρίας σε σχολεία και κλινικά πλαίσια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πολλή αγάπη για αυτό που κάνουν και δέσμευση», αναφέρει ο κ. Κώτσης, τονίζοντας πως οι υπόλοιποι επαγγελματίες του Κο.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε έχουν αγκαλιάσει την Πρωτοβουλία.
Θετικό είναι το πρόσημο και για το εφηβικό πρόγραμμα YES. Σύμφωνα με τον κ. Μόσχο, πρώην Συνήγορο του Παιδιού στην ανεξάρτητη αρχή Συνήγορος του Πολίτη και συντονιστή του YES, πέρυσι στην ομάδα συμμετείχαν 20 αγόρια και κορίτσια από 12 διαφορετικά γυμνάσια και λύκεια της πόλης. Οι έφηβοι συναντιούνταν μία φορά τον μήνα στο ΚΔΑΠ «Ρόδα» του Δήμου Ιωαννιτών, όπου συμμετείχαν σε δραστηριότητες και συζητούσαν σχετικά με το άγχος και το στρες στην εφηβική ηλικία. Μια από αυτές τις δραστηριότητες αφορούσε στην παραγωγή ενός βίντεο σχετικού με το στρες. Τα παιδιά το προετοίμασαν με τη βοήθεια του σκηνοθέτη Αναστάση Mαυρογιάννη, και μπορείτε να το δείτε εδώ. Φέτος η ομάδα περιλαμβάνει και παιδιά που μένουν εκτός πόλης αλλά και παιδιά που διαμένουν σε δομές παιδικής προστασίας, ενώ ο νέος θεματικός κύκλος του YES εστιάζει στις σχέσεις των εφήβων.
Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερα για την Πρωτοβουλία, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της, αλλά και να παρευρεθείτε στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 27 Ιανουαρίου, στις 6 μ.μ., στην Αίθουσα Πολιτιστικού Πολυχώρου «Δ. Χατζής». Η εκδήλωση είναι δωρεάν, και ανοιχτή στο κοινό.
Για πληροφορίες σχετικά με την εκδήλωση και την Πρωτοβουλία: Μελίνα Σπαθάρη, 6972070223, info@camhi.gr) .
Βρείτε το πλήρες πρόγραμμα της εκδήλωσης στον σύνδεσμο εδώ.
*Η Φωτεινή Κοφινά είναι απόφοιτη του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αυτό το διάστημα πραγματοποιεί την πρακτική της στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), στη Διεθνή Πρωτοβουλία για την Υγεία (ΔΠΥ)
