Ποτέ δε φαντάζονταν ούτε ο Ιουστινιανός, ούτε ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος ότι, όταν χτιζόταν η Αγιά Σοφιά, ο ναός σύμβολο του χριστιανισμού, ο οποίος περιβάλλεται εδώ και αιώνες με χαρακτηριστικά μύθου, θα δημιουργούσε τόση ένταση και προβλήματα στις διεθνείς σχέσεις ή ότι κάποιος μελλοντικός πολιτικός θα το εργαλειοποιούσε για ίδιον μικροκομματικό όφελος. Μπορεί στην υπερχιλιετή του ζωή ο ναός να κατέστη το αδιαμφισβήτητο σύμβολο των ελληνορθοδόξων και ένα ζηλευτό κτίριο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, το οποίο απέκτησε και μεταφυσικές ιδιότητες στο μυαλό πολλών πιστών, στην ουσία όμως, πρόκειται για τον πιο ανεξίθρησκο ναό, γιατί υμνεί την αγία σοφία του Θεού, του κάθε Θεού.
Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι δεν υπήρξε θρησκευτικό κτίριο στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, το οποίο να εισχώρησε τόσο πολύ στο συλλογικό υποσυνείδητο και στην εθνική συλλογική μνήμη λαών και θρησκειών. Δεν υπήρξε κτίριο, το οποίο να αποτέλεσε σύμβολο και απωθημένο για τόσους πολλούς και δεν υπήρξε κανένας ναός, ο οποίος υπέστη τόσες πολλές μετατροπές και να φιλοξένησε τη λατρεία τόσων θρησκειών και δογμάτων, δικαιολογώντας απόλυτα τελικά το όνομά του.
Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27 Δεκεμβρίου του 537. Τότε, σύμφωνα με τον θρύλο, ο Ιουστινιανός αναφώνησε «Νενίκηκά σε, Σολομών!», θέλοντας έτσι να εκφράσει τον θαυμασμό του για το μνημείο, το οποίο ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ. Χρησιμοποιήθηκαν τα ακριβότερα και πολυτιμότερα υλικά της Αυτοκρατορίας, εργάστηκαν οι ικανότεροι μηχανικοί και τεχνίτες. Τα θυρανοίξια ακολούθησαν διανομές χιλιάδων ελαφιών, βοών, προβάτων και ορνίθων και χιλιάδων μοδίων σίτου στους φτωχούς καθώς και πολυήμερη πανήγυρη. Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη, στην οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση «ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ» (νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν, δηλ. ξέπλυνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου). Κατά τη βυζαντινή περίοδο, την Αγία Σοφία υπηρετούσαν χίλιοι κληρικοί. Οι Σταυροφόροι τον μετέτρεψαν σε ρωμαιοκαθολικό ναό και μετά την Άλωση το 1453, μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε μουσουλμανικό τέμενος. Υπέστη τεράστιες ζημιές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άλωσης από τους Φράγκους, πάντοτε όμως αποτελούσε πρότυπο για την κατασκευή διαφόρων τεμενών, ανάμεσα στα οποία βρισκόταν και το παρακείμενο Μπλε Τζαμί.
To 1934, o πρώτος Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, μετέτρεψε το ισλαμικό τέμενος σε μουσείο. Επρόκειτο στην ουσία για μία κίνηση πολύ προωθημένη εκείνη την εποχή με υψηλό συμβολισμό, καθώς κάτι αντίστοιχο δεν είχε σημειωθεί πουθενά ακόμη και στην Ευρώπη. Ο Κεμάλ Ατατούρκ, παρά τα πάθη του και το σκοτεινό του παρελθόν, δεν ήταν ένας τυχαίος άνθρωπος. Ήταν ο δημιουργός της σύγχρονης Τουρκίας και αυτός που της επέβαλε τον κοσμικό χαρακτήρα, τον οποίον σήμερα η Τουρκία χάνει ολοταχώς. Έχοντας λάβει κοσμική παιδεία στην οθωμανική κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη, θεώρησε ότι το λείψανο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που λέγεται Τουρκία, προκειμένου να επιβιώσει στον αιώνα των εθνικών κρατών, έπρεπε να αποκτήσει κοσμικά χαρακτηριστικά ευρωπαϊκού εθνικού κράτους. Έτσι, επέβαλε τον ελβετικό αστικό κώδικα και το λατινικό αλφάβητο, υποχρέωσε τους Τούρκους να έχουν επίθετο, απαγόρευσε το φέσι στους άνδρες και τις μαντήλες στις γυναίκες, κατήργησε το Χαλιφάτο, μετέφερε την πρωτεύουσα από την οθωμανική Κωνσταντινούπολη στην πιο ευρωπαϊκή Άγκυρα (ο ίδιος βέβαια ζούσε περισσότερο στην Κωνσταντινούπολη) και περιέβαλε τον εαυτό του με το μύθο του ιδρυτή και πατέρα της σύγχρονης Τουρκίας, φωτογραφιζόμενος με ευρωπαϊκά κοστούμια και παπιγιόν.
Ο Κεμάλ Ατατούρκ όμως γνώριζε ότι όλο αυτό το εγχείρημα εκδυτικοποίησης και εκκοσμίκευσης του τουρκικού κράτους είναι κάτι που επιβλήθηκε σαν «ρούχα άλλου ανθρώπου» στον τουρκικό λαό της Ανατολίας. Ότι λίγοι Τούρκοι το ενστερνίστηκαν και το υποστήριξαν. Ότι έπρεπε να υποστηρίζεται διαρκώς από ολόκληρο προπαγανδιστικό μηχανισμό μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και αργότερα των ΜΜΕ, για να μπορέσει να έχει διάρκεια ζωής. Γνώριζε ότι πάντα το κοσμικό του οικοδόμημα θα βρίσκεται υπό απειλή, γιατί πολύ απλά ποτέ δεν είχε την απαραίτητη λαϊκή βάση και υποστήριξη. Γνώριζε ότι η τουρκική κοινωνία αποτελείται από μία μειοψηφία με κοσμικά και δυτικά χαρακτηριστικά, οι επονομαζόμενοι «λευκοί Τούρκοι» και μία πλειοψηφία με συντηρητικά και οπισθοδρομικά χαρακτηριστικά, οι επονομαζόμενοι «μαύροι Τούρκοι».
Γνωρίζοντας λοιπόν όλα αυτά και ότι μετά τον θάνατό του το κοσμικό του δημιούργημα θα βρισκόταν υπό την απειλή της κατάρρευσης, συνέταξε το κρυφό «Λευκό Σύνταγμα», με το οποίο κυβερνιόταν η Τουρκία μέχρι πρόσφατα και στο οποίο οριζόταν ως εγγυητής του κοσμικού χαρακτήρα της, ο τουρκικός στρατός. Κατά τη διάρκεια της μετακεμαλικής περιόδου, όποτε ο στρατός διέβλεπε ότι απειλούνταν ο κοσμικός χαρακτήρας της χώρας, επενέβαινε με πραξικοπήματα και «έσωζε» την κατάσταση, τηρώντας απαρεγκλίτως τις κεμαλικές επιταγές. Η τελευταία απόπειρα εκδηλώθηκε πριν από τέσσερα χρόνια και δυστυχώς απέτυχε.
Και τότε ακριβώς αρχίζει το δράμα και η περιπέτεια της Τουρκίας. Τον Ιούλιο του 2016, με την κατάπνιξη του πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν, χάνεται και ο κοσμικός χαρακτήρας της Τουρκίας και αρχίζει πια η συστηματική ισλαμοποίηση και αποδυτικοποίηση της χώρας, η οποία είχε ξεκινήσει δειλά δειλά και φοβικά λίγο πιο πριν.
Κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Ερντογάν, παρατηρείται μια θεαματική μόχλευση της τουρκικής κοινωνίας και του οικονομικού στάτους της χώρας. Άνθρωποι αμόρφωτοι, θρησκευτικά φανατισμένοι, από τα βάθη της Ανατολίας αναλαμβάνουν θέσεις στον διοικητικό μηχανισμό, στήνουν επιχειρήσεις με κρατικά δάνεια και δημιουργούνται νέα «τζάκια», που θέτουν πια στο περιθώριο τις παραδοσιακές μεγάλες τουρκικές δυναστείες με κοσμικό χαρακτήρα, οι οποίες είτε αποδυναμώθηκαν, είτε εκποιούν τις περιουσίες τους και φεύγουν για το εξωτερικό. Παράλληλα, παρατηρείται ένας άνευ προηγουμένου έλεγχος των ΜΜΕ και διωγμός των φιλελεύθερων φωνών σε κάθε τομέα. Οι «λευκοί Τούρκοι» συνειδητοποιούν ότι στη χώρα τους η κατάσταση θυμίζει έντονα το προεπαναστατικό Ιράν του Σάχη και είτε εγκαταλείπουν τη χώρα (πολλοί έρχονται και στην Ελλάδα), είτε αντιδρούν.
Για αυτή τη νέα κάστα που δημιουργήθηκε, η Κωνσταντινούπολη και ό,τι αυτή πρεσβεύει είναι κάτι άγνωστο, κάτι εχθρικό και απειλητικό. Ποτέ δεν αισθάνθηκαν οικεία στον κοσμοπολιτισμό της Πόλης! Έχω διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ότι πολλοί αγνοούν παντελώς την πολυφυλετική και πολυθρησκευτική ταυτότητά της. Είναι οπαδοί του ακραίου Ισλάμ. Ενισχύουν εξτρεμιστικές θρησκευτικές οργανώσεις. Συνάπτουν συμμαχίες με ακραία ισλαμιστικά κινήματα των χωρών του Κόλπου και χρησιμοποιούν το Ισλάμ ποικιλοτρόπως. Μεθοδευμένα «επιβάλλουν» τη χρήση μαντήλας στις γυναίκες, ενισχύουν την ισλαμική παιδεία, ζουν σύμφωνα με τον ισλαμικό θρησκευτικό νόμο. Πολύ απλά ίσως να εκδικούνται για τα 70 χρόνια της «κεμαλικής κοσμικής καταπίεσης»! Αγνοούν όμως ότι γίνονται θύματα και πιόνια των προσωπικών φιλοδοξιών και του ατομικού πλουτισμού της οικογένειας Ερντογάν.
Τα πράγματα δε θα μπορούσαν να εξελίσσονται εις το διηνεκές θετικά για τον Ερντογάν. Η μακρόχρονη παρουσία του στην εξουσία, η διεθνής οικονομική κρίση, η δύσκολη οικονομική κατάσταση στην Τουρκία και η αποτυχημένη αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού πρόσφατα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των ποσοστών του κόμματός του ακόμη και στις ομάδες των παραδοσιακών, συντηρητικών, πιστών μουσουλμάνων, που αποτελούσαν τις μεγαλύτερες δεξαμενές ψήφων. Ένας τρόπος τού είχε απομείνει, για να διατηρήσει και να μεγαλώσει την εκλογική του πελατεία. Ο κρυφός άσσος του Ισλάμ. Πρέπει λοιπόν, να συσπειρώσει τους οπαδούς του κόμματός του και να ξαναφέρει πίσω όσους έχασε. Πολλοί αναλυτές μιλούν για άμεση προσφυγή στις κάλπες στην γείτονα.
Όπως ο προκάτοχός του εργαλειοποίησε τη μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς από μουσουλμανικό τέμενος σε μουσείο, σηματοδοτώντας τη μετάβαση στο κοσμικό κράτος, έτσι και ο Ερντογάν εργαλειοποιεί τη μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε μουσουλμανικό τέμενος, προκειμένου να αποσπάσει εκ νέου ισλαμιστές ψηφοφόρους.
Η Αγιά Σοφιά λοιπόν έγινε το υπερ-εργαλείο του Ερντογάν, προκειμένου να εξαπατήσει τους δυσαρεστημένους οπαδούς του και να παραμείνει στην εξουσία. Συστηματικά και μεθοδικά επιχειρεί την αποκεμαλοποίηση της Τουρκίας, τάζοντας μεγαλοοθωμανικά οράματα σε ευκολόπιστους δυστυχισμένους. Αμφισβητεί πια ανοιχτά τον κοσμικό ιδρυτή της χώρας. Υιοθετεί νεοοθωμανικές πολιτικές και προσπαθεί να επεκτείνει τον ζωτικό χώρο της Τουρκίας στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική με το τουρκολιβυκό σύμφωνο και άλλες κινήσεις. Μετέτρεψε την Τουρκία από προεδρευομένη σε προεδρική δημοκρατία. Έχτισε φαραωνικών διαστάσεων παλάτια στην Άγκυρα και προεδρικές παραθερεστικές κατοικίες στη Μαρμαρίδα. Χρησιμοποιεί θηριώδες αεροπλάνο για τις μετακινήσεις του και γενικώς αποδίδει στην πολιτική ζωή της χώρας σουλτανικά χαρακτηριστικά. Ίσως στο πίσω μέρος του μυαλού του έχει και την επανίδρυση του Χαλιφάτου. Χρειάζεται λοιπόν και ένα κτίριο-σύμβολο, για να αποτελέσει το επιστέγασμα στο οθωμανικό του οικοδόμημα, προκειμένου να πείσει τον δυσαρεστημένο πιστό μουσουλμάνο ψηφοφόρο του, να τον ξαναψηφίσει.
Δεκάρα δε δίνει ο Ερντογάν για την ιστορία και τους συμβολισμούς της Αγιάς Σοφιάς. Μπορεί ίσως και να τους αγνοεί στην ολότητά τους. Αδιαφορεί παντελώς για τις «χλιαρές» αντιδράσεις των δυτικών. Γελάει με τις απειλές της ΕΕ για κυρώσεις, γιατί πολύ απλά έχει κάνει τις επιλογές του και δεν τον ενδιαφέρει η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του.
Το σίγουρο είναι ότι έχει εξασφαλίσει μία θέση στο Πάνθεον της τουρκικής πολιτικής δίπλα στον Κεμάλ Ατατούρκ. Στην Ιστορία θα καταγράφει πιθανότερα με αρνητικό πρόσημο, όπως και τόσοι άλλοι μεγαλομανείς και άρρωστοι δικτάτορες, οι οποίοι στο τέλος κατέστρεψαν τις χώρες τους.
Κρίμα, όμως, γιατί είναι τόσο αδίστακτος, που κυριευμένος από την άτη (τύφλωση του νου), οδηγείται στην ύβρη (αλαζονική συμπεριφορά που ξεπερνά το μέτρο), η οποία προκαλεί τη νέμεση (οργή των Θεών) και οδηγεί στην τίση (τιμωρία). Ας έχουμε υπομονή, γιατί είναι πολλά αυτά που θα διαδραματιστούν άμεσα στη γειτονική μας χώρα, τα οποία θα κάνουν τα τουρκικά σήριαλ να φαντάζουν βαρετές σαπουνόπερες!
