Η βορειοανατολική Ακρόπολη ορίζεται από οχύρωση, μέρος της οποίας χρονολογείται στη βυζαντινή εποχή. Ονομαζόταν «επάνω γουλάς» και αποτελούσε την έδρα του βυζαντινού ηγεμόνα (Δεσπότη) των Ιωαννίνων. Σύμφωνα με βυζαντινές πηγές, εκεί βρίσκονταν τα ανάκτορα, καθώς και ναός του Αγίου Ιωάννη. Τα μνημεία που βρίσκονται στη βορειοανατολική Ακρόπολη, χρονολογούνται στην οθωμανική περίοδο και είναι το τζαμί του Ασλάν πασά, ο ομώνυμος τουρμπές (τάφος), ο μεντρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και τα μαγειρεία.
Το Τζαμί του Ασλάν Πασά, με μια σημαντική συλλογή την οποία λίγοι γνωρίζουν, αποκαθίσταται, ενώ θα ακολουθήσει σύγχρονη μουσειολογική μελέτη, παράλληλα βέβαια με τις εργασίες που περιλαμβάνονται στη μελέτη προσβασιμότητας για την τοποθέτηση ανελκυστήρων, επιτρέποντας την καθολική πρόσβαση, χωρίς αποκλεισμούς.
Εξάλλου, στόχος του Στρατηγικού Σχεδίου Διαχείρισης, που εκπονεί το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με τον Δήμο Ιωαννιτών, για την ανάδειξη και βιώσιμη αξιοποίηση του Κάστρου των Ιωαννίνων, ως εμβληματικό μνημειακό σύνολο, είναι η δημιουργία ενός ενιαίου αρχαιολογικού και πολιτιστικού χώρου.
Η μελέτη πολιτισμικής διαχείρισης περιλαμβάνει την ιστορική και αρχαιολογική τεκμηρίωση της περιοχής παρέμβασης, εστιάζοντας στα ιδιαίτερα φυσιογνωμικά της χαρακτηριστικά, που στοιχειοθετούν την ολοκληρωμένη ανάδειξη της σε ενιαίο λειτουργικό σύνολο, ανάμεσα στα μνημεία του αστικού κέντρου των Ιωαννίνων. Παράλληλα, με την παραδοσιακή περιήγηση και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, προτείνεται ο σχεδιασμός ψηφιακών εφαρμογών και υπηρεσιών, έτσι ώστε να επιτευχθεί μια ολιστική εμπειρία επίσκεψης.
Το Σχέδιο, που έχει εκπονηθεί, εγκρίθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία τόνισε την σημασία που δίνεται στην ανάδειξη αυτής, της λιγότερο προβεβλημένης, πλευράς του Κάστρου. «Η δημιουργία μιας ενιαίας αρχαιολογικής περιήγησης και σύγχρονης μουσειακής εμπειρίας, εντάσσοντας τα βυζαντινά και τα οθωμανικά οικοδομήματα της βορειοανατολικής Ακρόπολης σε μια κοινή διαχείριση χρήσεων, αλλά και η ενοποίησή της με τη νοτιοανατολική Ακρόπολη -στην οποία έχουν προγραμματιστεί από το ΥΠΠΟ έργα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης- αποτελεί στόχο του στρατηγικού σχεδίου του Υπουργείου Πολιτισμού», τόνισε.
Στην πολεοδομική μελέτη περιγράφονται τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της βορειοανατολικής Ακρόπολης του Κάστρου και προτείνεται η λειτουργία τριών εισόδων. Πρόκειται για την κεντρική πύλη, από την πλευρά της λίμνης, που λειτουργεί σήμερα, τη δυνητική δεύτερη είσοδο μετά την ενοποίηση των δύο Ακροπόλεων, αλλά και τη λεγόμενη «Σκάλα της Κυρά Φροσύνης», στην πλευρά των τειχών του Κάστρου προς τη λίμνη, που σήμερα είναι κλειστή, καθώς απαιτούνται εργασίες καθαρισμού, αποκατάστασης κ.ο.κ., που θα γίνουν σε επόμενη φάση.
«Εκτός των υπολοίπων μελετών που θα συνεχιστούν, η βορειοανατολική ακρόπολη θα λάβει την αξία που της αρμόζει, γιατί, αν και αξιόλογη, παραμένει ανεκμετάλλευτη», ανέφερε μιλώντας στον Η.Α. η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου.
Στην ίδια πολεοδομική μελέτη, καταγράφονται οι μελέτες στερέωσης, αποκατάστασης, επανάχρησης των μνημείων της περιοχής παρέμβασης (αρχιτεκτονικές, ηλεκτρομηχανολογικές, στατικές, αστικές-πολεοδομικές, μουσειολογικές-μουσειογραφικές), που απαιτούνται με στόχο την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Στην οικονομικοτεχνική μελέτη καταγράφονται τα οφέλη στην τοπική κοινωνία από την αποκατάσταση και ανάδειξη της βορειοανατολικής Ακρόπολης, όπως η βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, η τόνωση επιχειρηματικότητας, η αύξηση της απασχόλησης.
Βέβαια, ήδη στην περιοχή του Κάστρου εξελίσσεται ένα σημαντικό πρόγραμμα έργων και μελετών, που αλλάζει την εικόνα του μνημείου, αλλά και του αστικού ιστού της πόλης, με χαρακτηριστική την αλλαγή που επέφερε η ανάπλαση της πλατείας Γλυκήδων και τα έργα στα Οθωμανικά Λουτρά, που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Σχεδιασμός και για το Βυζαντινό Μουσείο
Σημαντικές αλλαγές αναμένονται και στην νοτιοανατολική ακρόπολη του Ιτς Καλέ. Αυτή την περίοδο βρίσκονται εργασίες αποκατάστασης της στέγης στο Βυζαντινό μουσείο, το οποίο, σύμφωνα με τις σκέψεις του Υπουργείου Πολιτισμού, σχεδιάζεται κάποια στιγμή να κλείσει προσωρινά, προκειμένου να συντηρηθεί και να διαμορφωθεί με τρόπο που αρμόζει σε ένα σύγχρονο μουσείο. Από τον σχεδιασμό αυτό δε λείπουν και τα συνοδά κτίρια, το Φετιχιέ και το Θησαυροφυλάκιο.
Εξάλλου, η πιστοποίηση των τεσσάρων αρχαιολογικών μουσείων της Ηπείρου βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί στο πρώτο τρίμηνο του 2024, σύμφωνα με την κ. Μενδώνη.
Αντίστοιχη διαδικασία πρόκειται να ακολουθηθεί και για τα υπόλοιπα μουσεία της Ηπείρου και της χώρας ευρύτερα. Το Βυζαντινό Μουσείο, που είναι και το μοναδικό στην Ήπειρο, μπορεί να παίξει έναν καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη της Βυζαντινής ταυτότητας των Ιωαννίνων αλλά και της Άρτας. Έτσι, πέρα από τον εκσυγχρονισμό των υποδομών, αναμένεται να προχωρήσουν και μουσειολογικές και μουσειογραφικές μελέτες, που θα επιτρέψουν να «μεταφέρει» στους επισκέπτες, με τον πιο εύληπτο και σύγχρονο τρόπο, την βυζαντινή ιστορία της Ηπείρου.
