Ο Έλληνας (ο Ελλαδίτης για την ακρίβεια) αφέθηκε, αν δεν οδηγήθηκε εκεί, στον άκρατο ωφελιμισμό, τον ατομικισμό, την ημιμάθεια, την απροσχημάτιστη ιδιοτέλεια. Τι κι αν τα πανεπιστημιακά πτυχία είναι εδώ και χρόνια ευρέως διαθέσιμα, τι κι αν η βασική εκπαίδευση είναι ολοκληρωμένη από όλους σχεδόν των νεότερων γενεών, τι κι αν το διαδίκτυο μαζί και άπειρες πληροφορίες είναι διαθέσιμα στις οθόνες των περισσότερων; Το πνευματικό επίπεδο είναι απογοητευτικό. Ποτέ στο παρελθόν, όσο θυμάμαι, δεν φρόντισαν οι ελίτ, με κυρίως υπεύθυνη την πολιτική, να οδηγήσουν τον ελληνικό λαό σε πρότυπα που αντιστοιχούν σε άλλες κοινωνίες, με άλλες, ανώτερες σχέσεις συ-λειτουργίας. Έτσι, στο «κάθε πέρυσι και καλύτερα» θα συμφωνούσαν αρκετοί, ιδίως όσοι έχουν συγκρίσιμα βιώματα σε βάθος τουλάχιστον τριανταετίας.
Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για το μέλλον αυτού του τόπου όσο δε βλέπω να εισέρχεται στον δημόσιο προβληματισμό αυτό το ζήτημα. Όσο βλέπω ότι όλα επαφίενται στην έλευση αυτής της πολυπόθητης «ανάπτυξης», στα καλύτερα δημοσιονομικά του κράτους και στα επιδόματα. Ο λαός που έχει τις τσέπες γεμάτες χωρίς να έχει ένα βασικό πολιτισμικό και πνευματικό υπόβαθρο, δεν θα πάει μακριά. Είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Ας θυμηθούμε την πρόσφατη δεκαετία του 2000-2010, που είναι και χαρακτηριστική. Η οικονομική μεγέθυνση της δεκαετίας συνυπήρξε με τη σχεδόν παντελή απουσία πνευματικών εξισορροπιστών. Εννέα χρόνια μετά την επίσημη χρεοκοπία της χώρας, δυσκολευόμαστε να επανέλθουμε, όταν άλλες χώρες, άλλοι λαοί, τα κατάφεραν αρκετά καλύτερα, σε πολύ πιο σύντομο χρονικά διάστημα. Αυτά δεν είναι τυχαία.
Ο πολίτης χρειάζεται καθοδήγηση. Σε πρότυπα ηθικής, αλληλεγγύης, ευθύνης, αίσθησης της αξίας του «κοινού», που μοιραζόμαστε, και του οφέλους, που θα έχουμε συνολικά –και κατ’ επέκταση ατομικά- αν σκεφτόμαστε λίγο πέρα από τον εαυτό μας. Χρειάζεται πρότυπα. Αν αυτοπειθαρχήσουμε σε θεσμούς, νέους θεσμούς και αναμορφωμένους παλιούς. Χρειαζόμαστε καθοδήγηση σε μια ανωτέρου επιπέδου κοινωνική συμβίωση.
Θα μπορέσουμε να αναδείξουμε αυτό το αίτημα στα βασικά της επόμενης δεκαπενταετίας; Από εμάς εξαρτάται. Αποκλειστικά.
