Στον χώρο του μνημείου τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση και ακολούθησαν προσκλητήριο νεκρών, κατάθεση στεφάνων και η κεντρική ομιλία έγινε από τον δήμαρχο Ιωαννίνων Μωυσή Ελισάφ. Αρχικά, ο κ. Ελισάφ, χρησιμοποιώντας στοιχεία από την έρευνα του γερμανού ιστορικού Christoph Schminck- Gustavus, αναφέρθηκε στις εκτελέσεις, την πυρπόληση του χωρίου, τις λεηλασίες, την κατάσχεση ζώων την απανθράκωση ανθρώπων, τις κακοποιήσεις, τους τυφεκισμούς 40 παιδιών, τους βιασμούς των γυναικών, αλλά και τα πρακτικά των δικών και τις τιμωρίες, που στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν, καθώς ο ιθύνων νους του ολοκαυτώματος Ζάλμιγκερ είχε ήδη σκοτωθεί στην Ήπειρο, ενώ οι υπόλοιποι ήταν… «άγνωστοι». Έτσι, η όλη διαδικασία σταμάτησε στο στάδιο της προανάκρισης και η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο, με τον γερμανό εισαγγελέα να αποφαίνεται: «Άλλωστε, δεν αποδείχτηκε ότι οι εκτελέσεις έγιναν με δόλιο ή απάνθρωπο τρόπο».
Ο δήμαρχος Ιωαννίνων χαρακτήρισε ως το ελάχιστο απέναντι σε εκείνους που χάθηκαν αυτή την ημέρα μνήμης, τονίζοντας, ωστόσο, ότι δεν αρκεί, ενώ στη συνέχεια απάντησε στο ερώτημα σε τι βοηθάει η αναψηλάφηση γεγονότων και μάλιστα τόσο οδυνηρών αλλά και απόμακρων. «Ό,τι μας διαφοροποιεί από όλα τα άλλα έμβια, το οφείλουμε στη μνήμη μας. Το προνόμιο της ευτυχίας η της δυστυχίας μας καθορίζεται από τη λειτουργία της μνήμης. Είναι αυτή που αποθησαυρίζει μέσα μας τα τιμαλφή της ζωής μας για να μας τα επαναφέρει είτε ως λύτρωση είτε και ως μαρτύριο. Δίνει ιστορικό βάθος στην ύπαρξή μας και την ουσιώνει. Συχνά την υποτιμούμε, αφήνοντας το προβάδισμα σε άλλες λειτουργίες του ψυχισμού μας, όπως είναι η κρίση, η βούληση, η φαντασία, η εμπειρία μας κλ.π. Και όμως: Μπορεί για λόγους μεθόδου να διαχωρίζουμε τις παραπάνω λειτουργίες. Το ακριβές ωστόσο είναι ότι πρόκειται για αδιαίρετο φυσικό χώρο στη βάση της ύφανσης του οποίου κυριαρχεί η μνήμη. Η κρίση μας συντίθεται, αντλώντας μνημονικές εικόνες από τα βάθη της συνείδησής μας. Η εμπειρία μας νοηματοδοτείται και υπάρχει χάριν τα μνήμης. Και είναι η μνήμη που προηγείται κάθε επιλογής, ιεράρχησης, αξιολόγησης και αξιοποίησης των όποιων δεδομένων .
Και στη συλλογική μας μνήμη συμβαίνει το ανάλογο: Και σε αυτή αποθησαυρίζονται τα κορυφαία γεγονότα, που συγκροτούν την ιστορία μας. Αλλά τα ιστορικά γεγονότα, όπως άλλωστε συμβαίνει και με εκείνα που συνθέτουν την ατομική μας ύπαρξη, δεν είναι παρθενογέννητα. Όλα έχουν την αιτία τους ή σωστότερα τις αιτίες τους. Και όλων προηγείται η βουή της έλευσής τους. Και προκειμένου για τους αλγεινούς τοκετούς της ιστορίας, να σημειώσουμε και τούτο: Με την έλευσή τους δεν κομίζουν μόνο το άλλο, το καινούργιο, τη νέα φρίκη. Στον πυρήνα τους κυοφορούν και εκείνα που θα ακολουθήσουν και ταυτόχρονα συντηρούν και τη βουή της έλευσής τους. Είναι, δηλαδή, επόμενα των όσων προηγήθηκαν, αλλά και ηγούμενα των όσων θα ακολουθήσουν. Που σημαίνει ότι εν δυνάμει προκαθορίζουν το μέλλον. Και εν πάση περιπτώσει το δείχνουν.
Το σημαντικότερο ωστόσο αυτής της διαλεκτικής αλυσίδας της ιστορίας είναι το γεγονός πως για να καταστεί εφικτή η έλευση των γεγονότων, δεν αρκεί μόνον η φαντασία των λεγόμενων πρωταιτίων. Προαπαιτείται και η συμβολή πολλών άλλων και κυρίως η ανοχή –δυστυχώς – πολύ περισσότερων», ανάφερε χαρακτηριστικά.
Ο δήμαρχος Ιωαννίνων χαρακτήρισε ύψιστο και διαρκές χρέος όλων το ξετύλιγμα αυτών των αιτιωδών σχέσεων, γιατί διαρκείς είναι και οι κίνδυνοι που μας απειλούν. «Πολύ περισσότερο σήμερα, που η χώρα μας κρέμεται πάνω από την άβυσσο. Και διαρκής και η σωτηρία μας, η οποία είναι το έπαθλο του διαρκούς αγώνα μας. Στην εποχή μας τα πάντα αλλάζουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Όμως τα δυσμενή ενδεχόμενα καραδοκούν. Οι νέοι Εφιάλτες μπορούν να εισβάλλουν στη ζωή μας από την πόρτα του απρόβλεπτου. Και μάλιστα όχι σε ομαδική, φυλετική η και εθνική κλίμακα , όπως στο παρελθόν. Αλλά σε οικουμενική διάσταση πλέον. Το μέλλον δε μας περιμένει πλέον για να πάμε εμείς σε εκείνο. Έρχεται το ίδιο καταπάνω μας και μάλιστα με τη βιαιότητα καταιγίδας. Οι Ηρωδιάδες και πάλι μαίνονται. “Τους μόχθους των βουνών” κατά τον ποιητή μπορεί να τους ξεπεράσαμε. Μένουν πάντα μπροστά μας “οι μόχθοι των κοιλάδων”. Που είναι και οι χειρότεροι. Και εξακολουθούν, οι λίγοι που είναι ψηλά, να λένε : «Να ο δρόμος για τη δόξα». Για να απαντούν οι πολλοί που είναι χαμηλά : «Να ο δρόμος για το μνήμα”», εξήγησε και κατέληξε, λέγοντας: «Μια, έστω και στιγμιαία, απώλεια της μνήμης μας δε θα μας εξέθετε μόνον στον κίνδυνο να ξαναβιώσουμε μια νέα φρίκη. Ταυτόχρονα θα μας συναριθμούσε και στους συνυπεύθυνους συντελεστές της. Τα ιστορικά γεγονότα συνεπώς δεν πρέπει να καταλήγουν στα βιβλία των ιστορικών ή και στο ελάχιστο χρέος ενός μνημοσύνου. Ή κι ακόμη να μετατρέπονται σε αχρείαστη διέξοδο στην αμηχανία των ρητόρων. Δεν πρέπει καν να καταλήγουν. Λαοί που δε θυμούνται αυτοκαταδικάζονται να οδεύουν στις ατραπούς της αβεβαιότητας. Αντίθετα, από την αναβίωση του παρελθόντος μπορούμε ασφαλέστερα να οδηγηθούμε στην επιβίωσή μας στο έτσι κι αλλιώς αβέβαιο και θορυβώδες μέλλον μας. Αυτή άλλωστε είναι και η μεγάλη συνεισφορά της ιστορίας. Και ασφαλώς και της εν διαρκεί εγρηγόρσει μνήμης μας».
Στις εκδηλώσεις μνήμης παρέστησαν ο Πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας, ο Γενικός Γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής και Κοινοτικών Πόρων Κωνσταντίνος Μπαγινέτας εκπροσωπώντας την κυβέρνηση, οι βουλευτές Ιωαννίνων Γιώργος Αμυράς και Μερόπη Τζούφη, εκπρόσωποι της περιφέρειας Ηπείρου, κομμάτων, αστυνομίας, στρατού και πυροσβεστικής, του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, περιφερειακών και δημοτικών παρατάξεων, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι και άλλοι. Παραβρέθηκαν, επίσης, ο δήμαρχος Διστόμου και εκπρόσωπος του Προξενείου της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη.
