Οι πληροφορίες που αντλούμε για τον βίο και την πολιτεία του Βασιλείου Πυρσινέλλα προέρχονται από τα διασωθέντα κατάλοιπα των οικογενειών Μακρή – Πυρσινέλλα. Πώς συνδέονται όμως αυτές οι δύο οικογένειες μεταξύ τους;
Γνωρίζουμε ότι το γενεαλογικό δένδρο του Πυρσινέλλα, (το οποίο κλείνει με τον θάνατό του), φθάνει, από την πλευρά της μητέρας του, στις εύπορες και ονομαστές οικογένειες των Ιωαννίνων όπως Κρομμύδη, Μαρούτση, Ψαλίδα, Αργύρη Βρεττού, Δρόσου, Αθανασίου, Μίσιου, Σάρρου, Μακρή από όπου και κατάγεται.
Το όνομα Μακρή αναφέρεται, για πρώτη φορά, βιβλιογραφικά, μετά το κίνημα του Διονυσίου Φιλοσόφου και την εκδίωξη των χριστιανών από το κάστρο.
Ο παππούς του Πυρσινέλλα Γεώργιος Μακρής, προύχοντας και έμπορος των Ιωαννίνων, έχοντας κτίσει το 1840 το σπίτι (αυτό που ονομάζουμε σήμερα αρχοντικό Πυρσινέλλα), παντρεύεται την Ειρήνη Δρόσου και αποκτούν τέσσερις κόρες, τις Αλεξάνδρα, Καλλιόπη, Ουρανία, Κλεοπάτρα και δύο γιους τον Δημήτριο που ασχολήθηκε με τα κοινά (ανέγερση της Υφαντικής Σχολής Παπάζογλου και Ζωσιμαίας Σχολής) και τον Νικόλαο, διερμηνέα στο Προξενείο Ιωαννίνων.
Η Αλεξάνδρα, σε ηλικία 16 ετών, παντρεύεται το 1892 τον Αντώνιο Πυρσινέλλα με καταγωγή από την Άμφισσα ο οποίος με τον αδελφό του ανέπτυξαν εμπορικές και οικονομικές δραστηριότητες τόσο στην περιοχή Ιωαννίνων όσο και στην Θεσπρωτία ιδιαίτερα στην Παραμυθιά αποτέλεσμα των οποίων ήταν να αποκτήσουν μεγάλη κτηματική περιουσία και στις δύο περιοχές.
Αποκτούν τρεις κόρες. τις Αικατερίνη, Πηνελόπη και Περσεφόνη και έναν γιο, τον Βασίλειο.
Και οι δύο γονείς πεθαίνουν νέοι (δε γνωρίζουμε τον χρόνο θανάτου).
Κύρια φροντίδα των μελών της οικογένεια Μακρή γίνεται η κηδεμονία, η μόρφωση, η κοινωνική αποκατάσταση, η διασφάλιση των συμφερόντων τους αλλά και η διεκπεραίωση των οικονομικών υποθέσεων των ορφανών Πυρσινέλλα, όπως αποκαλούν τα ανίψια τους.
Η Αικατερίνη παντρεύεται τον Δημήτριο Μέκιο και εγκαθίσταται το 1895 στην Αθήνα, η Πηνελόπη τον Μιχάλη Πίχτο, κτηματία και ζει στα Τρίκαλα. Ο Πίχτος πεθαίνει το 1909 και η Πηνελόπη παντρεύεται ξανά το 1918 τον Στέφανο Στεφάνου στην Αθήνα και η Περσεφόνη τον Βασίλειο Μουλούλη δικηγόρο στη Λάρισα.
Ο Βασιλάκης, ο γνωστός Βασίλειος Πυρσινέλλας γεννήθηκε το 1878. Σπουδάζει στη Νομική Αθηνών και αναγορεύεται διδάκτορας το 1902. Οι εφημερίδες στα Ιωάννινα τον συγχαίρουν για την επιτυχία του. Τελειοποιεί τις σπουδές του στο Παρίσι (1902-1904 και μέχρι το 1908), δίνει εξετάσεις στον Άρειο Πάγο το 1904, γίνεται δεκτός και παίρνει την άδεια εξασκήσεως δικηγορίας. Το τηλεγράφημα που στέλνεται στα Γιάννενα αναγγέλλει: Βασιλάκης λίαν Καλώς
Ο Πυρσινέλλας επιστρατεύεται στους πολέμους 1912-13 και συμμετέχει στις μάχες Ελασσώνας Σαραντάπορου και Γιαννιτσών Για τη συμμετοχή του αυτή του απονέμεται.
Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων εγκαθίσταται στα Γιάννινα το 1914.
Στηριζόμενοι κυρίως στο αρχείο της οικογένειας διαπιστώνουμε ότι ο Πυρσινέλλας έχει πάρει πολύ καλή μόρφωση και είναι γλωσσομαθής. Του αρέσουν ιδιαίτερα τα ταξίδια, η πνευματική αλλά και η κοσμική ζωή είναι δηλαδή ο χαρακτηριστικός τύπος του μπον βιβέρ.
Γι αυτό παρά τις πιέσεις που δέχεται από τα συγγενικά του πρόσωπα, δεν αποφασίζει να ασκήσει τη δικηγορία ανοίγοντας δικηγορικό γραφείο στα Γιάννενα ή την Αθήνα, αλλά ζει κατά καιρούς στις δύο πόλεις έχοντας οικονομικά έσοδα από την εκμετάλλευση της υπάρχουσας περιουσίας.
Στον κοινωνικό του κύκλο συγκεντρώνονται εύποροι αλλά και πνευματικοί άνθρωποι. Βιβλιόφιλος ο ίδιος και λάτρης των καλών τεχνών έχει στην κατοχή του πολύτιμα ασημικά ακόμη και του γνωστού καλαρρυτινού Τζιμούρη και πολύτιμα οικιακά σκεύη (δείγματα των οποίων εκτίθενται στο δημοτικό μας μουσείο και χάλκινα στο Τοσίτσειο μουσείο). Διαθέτει επίσης πλουσιότατη βιβλιοθήκη και συλλογή έργων τέχνης (80 πίνακές του έχουν διασωθεί).
Το 1959 δημοσιεύει στην Ηπειρωτική Εστία τη μελέτη του Ιστορία της πόλεως των Ιωαννίνων μελέτη ιδιαίτερα κατατοπιστική αφού χρησιμοποιεί αρχειακό υλικό και γνώστης ο ίδιος της τουρκικής γλώσσας, τουρκικά έγγραφα τα οποία είχε στην κατοχή του (τα οποία δυστυχώς δεν υπάρχουν στο αρχείο του).
Επίσης δημοσιεύει στα Ηπειρωτικά Χρονικά (1938) το άρθρο Τα αρπαγέντα υπό του Αλή πασά κτήματα των Βρεττών.
Ακολουθώντας την παράδοση της οικογένειας Μακρή ασχολείται κι αυτός με τα κοινά. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τις πολιτικές εξελίξεις του τόπου καταγωγής του. Επιστέγασμα αυτών των ενδιαφερόντων είναι να υπηρετήσει δύο φορές ως δήμαρχος.
Την πρώτη φορά διορίζεται στα Γιάννινα το 1920 και υπηρετεί από το 1921-1923 τη δεύτερη εκλέγεται το 1924 και υπηρετεί από το 1925-1929.
Το 1934 αποτυγχάνει στις δημοτικές εκλογές.
Εκλέγεται βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915 μέχρι 30 Ιουνίου 1917, εκλέγεται βουλευτής και στις 9 Ιουνίου μέχρι 17 Δεκεμβρίου 1917.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1910 παντρεύεται την Μαρία (Μαρή) Κωνσταντίνου Βεργωτή η οποία όπως γράφει και ο Μέκιος σε επιστολή του στον Δ. Μακρή είναι: «νέα με πολύ καλήν μόρφωσιν, με πολλά προτερήματα με ελαχίστας αξιώσεις». Και συνεχίζει ο Μέκιος: «Έχω την πεποίθησιν ότι θα ζήσουν πολύ καλά εάν θελήσουν, και κυρίως εάν ο Βασιλάκης θελήσει να αφήσει τον γνωστόν βίον και να σκεφθεί περί εργασίας. Ελπίζω ότι μόνος του ο Βασιλάκης θα σκεφθεί επί του ζητήματος τούτου και θα μου γνωρίσει την απόφασίν του. Εάν όμως τοιούτον δεν συμβεί τότε θα αναγκασθώ να του ομιλήσω και να του παραστήσω πόσον αδικεί τον εαυτόν του μένων αργός ενώ δύναται ν’ αναδειχθή επιδιώκων εν οιονδήποτε στάδιον κατάλληλον και αξιοπρεπές».
Η Μαρή γεννήθηκε το 1887/88 και πέθανε το 1944 (57 ετών). Είχε δύο αδέλφια τον Δημήτριο και τον Καλλίστρατο (μηχανικό).
Ο πατέρας της Κωνσταντίνος Βεργωτής παντρεύτηκε τη Μαρία (που ήταν κόρη του ζαγορίσιου τραπεζίτη Δαλέση ή Νταλέση και της Πηνελόπης) και η οποία πέθανε νέα. Τα παιδιά μεγάλωσαν με τη γιαγιά τους και αρκετά χρόνια με τον πατέρα τους.
Η Μαρή σπούδασε εσωτερική σε σχολείο της Λυών. Με πνευματικά ενδιαφέροντα ζει μια ιδιαίτερα καλή ζωή με τον Βασίλειο μοιράζοντας το χρόνο τους ανάμεσα στην Αθήνα και τα Γιάννενα. Έχει πολιτιστική δράση στα Γιάννενα συμβάλλοντας δυναμικά με τη δημιουργία παραρτήματος του Λυκείου Ελληνίδων, οργανώνει τμήματα παραδοσιακών χορών με θεαματικές εκδηλώσεις και πραγματοποιεί φιλολογικές βραδιές. Διασώζει και προσαρμόζει σε νέα χρήση την ηπειρωτική λαϊκή τέχνη ιδρύοντας παράρτημα συλλόγου Ελληνική Λαϊκή τέχνη.
Η Μαρή έχει μεγάλη οικονομική επιφάνεια, αλλά γίνεται και κληρονόμος όλης της μεγάλης ακίνητης περιουσίας της οικογένειας Δαλέση, όπως το σπίτι της οδού Κοραή, το τσιφλίκι της οικογένειας Δαλέση στο χωριό Πλατανούσσα, που μετά την απελευθέρωση πουλήθηκε στο δημόσιο, τα στρέμματα γης στον Άγιο Ιωάννη Μπονίλας (σημερινή Ανατολή και σημερινό πάρκο Πυρσινέλλα).
Αξίζει εδώ να αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο περιήλθαν στην κατοχή της Μαρή Πυρσινέλλα τα κτήματα του Αγίου Ιωάννη Μπονίλας. Ήταν τσιφλίκι του τούρκου Μπεμπρή Μπέη, ο οποίος αναγκάστηκε το 1862 να βάλει 40 τίτλους από τους 44 που είχε υποθήκη στον Δημήτριο Δαλέση (7.195 στρέμματα). Το ίδιο έκανε και το 1866 με τα υπόλοιπα στρέμματα. Δεν μπόρεσε να αποπληρώσει το χρέος και ζήτησε από τον τραπεζίτη να μην μπουν σε δημοπρασία, αλλά να παίρνει τα εισοδήματα από το 1867-1874. Ο Δαλέσης όμως τα πούλησε στη θυγατέρα του Αμαλία (άκληρη και αυτή). Τα παιδιά του Μπεμπρή μπέη κατέφυγαν στα δικαστήρια και ζήτησαν ακύρωση. Το δικαστήριο διήρκησε δέκα χρόνια (1880-1890) και δεν δικαίωσε τα παιδιά του Μπεμπρή μπέη, αποφασίζοντας ότι η πώληση έγινε με συναίνεση του πατέρα τους, αφού τότε ζούσε και δεν ήγειρε καμιά αξίωση. Με αυτόν τον τρόπο βρέθηκαν στην κατοχή της Μαρή και του Βασιλείου Πυρσινέλλα.
Το έργο του Βασιλείου Πυρσινέλλα ως δημάρχου αλλά και ως βουλευτή της περιοχής δεν έχει αξιολογηθεί αρκούντως με αρχειακή και ιστορική έρευνα.
Όμως γνωρίζουμε ότι είναι ποικίλο και δημιουργικό και εδώ θα αναφερθούμε ενδεικτικά. Επί δημαρχίας του γίνεται μια πρώτη σοβαρή προσπάθεια αναδημιουργίας της πόλης.
- Ηλεκτροδοτεί την πόλη,
- ενεργεί ρυμοτομίες,
- μετατρέπει τα οθωμανικά νεκροταφεία σε πλατείες,
- αναθέτει εκπόνηση μελέτης ύδρευσης της πόλης στον γάλλο μηχανικό Μενιμάν στην οποία μελέτη στηρίχτηκε αργότερα η εκτέλεση του έργου.
Ο Πυρσινέλλας πέθανε το 1959 σε ηλικία 81 ετών στο σπίτι του στην Αθήνα στις 4 Δεκεμβρίου. Στην ιδιόχειρη διαθήκη του που συντάχθηκε στις 3 Νοεμβρίου 1958 καθιστά γενικό κληρονόμο της περιουσίας του τον Δήμο Ιωαννιτών. Θέλησή του ήταν η κινητή του περιουσία να εκποιηθεί με σκοπό να χρησιμεύσει για την ανέγερση αίθουσας συναυλιών διαλέξεων και εκδηλώσεων.
Η ακίνητη περιουσία περιλάμβανε στην Αθήνα το σπίτι του στην οδό Κιμώλου και ημιτελή πολυκατοικία στην οδό Ιθάκης -και τα δύο στην Κυψέλη. Επίσης μία έπαυλη στην Κηφισιά (πιθανόν της αδελφής του Πηνελόπης Πίχτου –Στεφάνου). Στα Γιάννενα το σπίτι της οικογένειας Μακρή, το σπίτι της γυναίκας του Μαρή, κληρονομιά από τη γιαγιά της Πηνελόπη Δαλέση (σημερινή Πινακοθήκη) και την έκταση γνωστή ως πάρκο Πυρσινέλλα.
Η πόλη, που αγάπησε, έζησε και υπηρέτησε ως βουλευτής και ως δήμαρχος αλλά και ως πολίτης, τον τίμησε μετά τον θάνατό του με τις πρέπουσες τιμές και εξακολουθεί, όπως έχει καθήκον, να τιμά όλους τους μεγάλους ή μικρούς ευεργέτες της πόλης των Ιωαννίνων.
