Στο φως τα μυστικά των «θειικών σπηλαίων» της Ηπείρου

Απόκρημνα περάσματα, άγνωστοι σχηματισμοί, δυσεύρετα μικρόβια και ανατρεπτικά γεωλογικά δεδομένα συνθέτουν την εικόνα της αποστολής “Sulfur Caves – Epirus 2025”, που πραγματοποιήθηκε στο Γεωπάρκο Βίκου-Αώου και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή του Δήμου της Κόνιτσας. Ένα
Η αποστολή, που αποτέλεσε ένα μοναδικό επιστημονικό εγχείρημα με διεθνές ενδιαφέρον και ελληνική υπογραφή, επικεντρώθηκε στη μελέτη σπηλαίων που παρουσιάζουν ενδείξεις θειικής σπηλαιογένεσης, δηλαδή σπηλαίων που έχουν διαμορφωθεί από την επίδραση υδρόθειου και θειικού οξέος, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στην περιοχή του ποταμού Σαραντάπορου. Οι ερευνητικές δραστηριότητες περιλάμβαναν μετρήσεις αερίων (H₂S, CO₂, ραδόνιο), συλλογή γεωλογικών, μικροβιολογικών και περιβαλλοντικών δειγμάτων, τρισδιάστατη αποτύπωση με χρήση LiDAR, φωτογράφηση, εξερεύνηση και εγκατάσταση σταθμών μακροχρόνιας παρακολούθησης.
Κατά την αποστολή τεκμηριώθηκαν, για πρώτη φορά, συγκεκριμένοι υπόγειοι σχηματισμοί σε δυσπρόσιτα σημεία του ορεινού τοπίου, ενώ εντοπίστηκαν ιδιαίτερες γεωχημικές συνθήκες σε συστήματα σπηλαίων, που φαίνεται να σχετίζονται με τη γεωλογική ιστορία της περιοχής.
Η δράση είχε και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, με ενεργή συμμετοχή φοιτητών του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ και νέων επιστημόνων, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν σε τεχνικές χαρτογράφησης, δειγματοληψίας και παρακολούθησης υπόγειου περιβάλλοντος. Παράλληλα εφαρμόστηκαν πρακτικές συμμετοχικής επιστήμης (citizen science), με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχικότητας και της διάχυσης της επιστημονικής γνώσης στο ευρύτερο κοινό.
Η αποστολή πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό την επιστημονική καθοδήγηση των δρ. Γεώργιου Λαζαρίδη και δρ. Χρήστου Στεργίου, στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας με την Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. – Α.Ο.Τ.Α. (ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε.), που είναι ο φορέας διαχείρισης του Παγκόσμιου Γεωπάρκου UNESCO Βίκου–Αώου, και με τη συμμετοχή 21 σπηλαιολόγων από όλη την Ελλάδα.
Η έρευνα αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική διεπιστημονικής προσέγγισης των ακραίων υπόγειων περιβαλλόντων της Ηπείρου, με στόχο την κατανόηση, την ανάδειξη και την προστασία των ιδιαίτερων γεωμορφών της περιοχής. Συμμετείχαν οι Κωνσταντίνος Βασιλείου, Ξένια Γεωργοπούλου, Μανώλης Διαμαντόπουλος, Δέσποινα Δώρα, Σοφία Δρόσου, Αναστασία Ιωάννου, Γιάννης Καΐσας, Σωτήρης Κουντουράς, Πρόδρομος Κούλελης, Κατερίνα Λαγούδη, Γιώργος Λαζαρίδης, Τόνια Λαζοπούλου, Κώστας Νιαμούρης, Κώστας Οικονομέας, Παναγιώτης Παπαδάκος, Θόδωρος Παπαποστόλου, Χαρητάκης Παπαϊωάννου, Γιώργος Παρσαλίδης, Τάσος Πολυχρονιάδης, Κωνσταντίνος Σταμούλης, Χρήστος Στεργίου, Νίκος Σεμαλτιανός, Στέργιος Τουφεξής και Ήριννα Χασιώτη.
Οι συμμετέχοντες προέρχονταν από την Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. (ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε.), το Τμήμα Γεωλογίας και το Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Τμήμα Παλαιοντολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, την Ελληνική Σπηλαιολογική Εξερευνητική Ομάδα (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.), τον ΕΟΣ Καβάλας, το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τον Σπηλαιολογικό Όμιλο Κρήτης και τον Σύλλογο ΠΕΛΟΠΕΣ.
Η αποστολή πραγματοποιήθηκε με την άδεια της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
**Φωτογραφίες: Σωτήρης Κουντουράς