Κάθε φορά που ένας γέρος πεθαίνει είναι σαν να καίγεται μια βιβλιοθήκη,
Amadou Hampâté Bâ
«Μπροστά στο αβέβαιο μέλλον, σήμερα μοιάζουμε με τους μακρινούς προγόνους μας που φοβούνταν μήπως δεν ξαναδούν τον ήλιο. Η απάντηση σ’ αυτόν τον φόβο που κάποιες φορές μάς ταρακουνάει βρίσκεται στα παραμύθια και στην απέραντη σοφία τους. Μονάχα αυτά γνωρίζουν να μεταμορφώνουν τις απειλές σε θαύματα. Όμως θα πρέπει και να τ’ ακούμε. “Κάνε όπως κι εγώ” λένε αυτά τα απλά αφηγήματα. “Μην είσαι τίποτε άλλο πέρα από μια συνείδηση σε εγρήγορση, ικανή να αδράξει ό,τι μπορεί να τη θρέψει”. Η Χαλιμά εμπνεύστηκε και είπε παραμύθια για να κρατήσει τον θάνατο σε απόσταση. Κι η ζωή πήρε τα πάνω της. Έτσι τα παραμύθια πέρασαν ανάμεσα από πανούκλες, πολέμους, επαναστάσεις. Από σελίδα σε σελίδα, ο Ανρί Γκουγκό τα ρωτά κι αυτά του απαντούν: “Μιμήσου με και θα επιβιώσεις. Μη φοβάσαι τις αδιάκοπες μεταμορφώσεις”.»
Αυτά διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του H. Gougaud «Το γέλιο του βατράχου» σε μετάφραση της Λ. Λαμπρέλλη (εκδ. Πατάκης), σε μια περίοδο που το μέλλον μοιάζει πιο αβέβαιο από πολλές άλλες περιόδους της ζωής μας. Ένας λάτρης της προφορικής παράδοσης και των «εφτάψυχων» παραμυθιών που επιβιώνουν στους αιώνες αενάως μετασχηματιζόμενα, μας μυεί στο μαγικό τους κόσμο και μας προτείνει ένα ποιητικό, δοκιμασμένο αντίδοτο στο φόβο. Σε έναν κόσμο πολύβουο και αποσυνδετικό, το παραμύθι βαραίνει όσο ένα μήλο απέναντι στο λιμό: Στον κόσμο, καθόλου. Στη ζωή, για εκείνον που το τρώει, μπορεί να είναι ένα θαύμα, η αυγή μιας αναγέννησης.
Σαν ένα μικρό φυλλαράκι που ανθίζει μέσα από το τσιμέντο, τα παραμύθια μας θυμίζουν ότι η ζωή είναι παρούσα εδώ, τώρα, μέσα μας, γύρω μας, έτοιμη να ωθήσει προς τα πάνω την ενέργεια, να οδηγήσει στην καινούρια μέρα. Τα παραμύθια με τις άφθονες εναλλακτικές διαδρομές και τη δύναμη που εμπεριέχουν, αυτοί οι μικροί θησαυροί που μας αποκαλύπτονται αν και όταν επιλέξουμε να συνδεθούμε μαζί τους, να τα αφουγκραστούμε και να σχετιστούμε με τις κρυφές και φανερές διαστάσεις τους, με ευγένεια και στοργή. Εξάλλου, σύμφωνα με το συγγραφέα, τα παραμύθια είναι πλάσματα ζωντανά κι έτσι η σχέση μας μαζί τους διέπεται από τους «νόμους» των σχέσεων, τις ζυμώσεις, τις προκλήσεις και τα θαύματα.
«Κάνε όπως κι εμείς», λένε τα παραμύθια, «απέναντι στο θάνατο, στις εξουσίες, σε ό,τι σε εγκλωβίζει, παραλύει, πετρώνει να είσαι μια πεταλούδα». Το βιβλίο εξυφαίνει έντεχνα τη σχέση του συγγραφέα με τα παραμύθια μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση, εμπλουτισμένη με 60 παραμύθια, θρύλους και βιωματικές ιστορίες, πολλές σκέψεις και αναμνήσεις, πλούσια συναισθήματα και έναν σταθερό, διαρκή σεβασμό προς το μεγαλείο ενός κόσμου ενδελεχώς εξερευνημένου και συνάμα ολότελα φρέσκου και αποκαλυπτικού – όλα εξαρτώνται από την οπτική μας άλλωστε και το πρίσμα υπό το οποίο θα επιλέξουμε να τα αντικρύσουμε.
Ένα από τα συναισθήματα που έχουν την τιμητική τους στο βιβλίο είναι και ο φόβος – αυτός είναι και ένας από τους λόγους που βρήκα το βιβλίο εξαιρετικά επίκαιρο.
«Όταν επιχειρούμε να προβλέψουμε το μέλλον, όταν τρομάζουμε μπροστά σ’ αυτά που βλέπουμε να έρχονται, στην άκρη της επιστημονικής μας γνώσης που βλέπει μακριά – καταστροφικά ποσοστά ρύπανσης, δημογραφικές εκρήξεις, λιμούς […] – όταν δε διακρίνουμε εκεί, μπροστά στα μάτια μας, παρά μόνο το σύννεφο σκόνης που αναγγέλει τους καβαλάρηδες της αποκάλυψης, πιστεύω ότι δε μας φανερώνεται το μέλλον μας αλλά η φλεγόμενη άβυσσος του άγχους μας».
Μα η επένδυση στο φόβο δε φαίνεται να αποτρέπει πολλές φορές τα μελλούμενα ενώ παράλληλα είναι μια μεγάλη κατασπατάληση ενέργειας. Όχι, λοιπόν, δεν πρέπει να φοβόμαστε το μέλλον, όχι επειδή είναι ακίνδυνο αλλά καθαρά για λόγους οικονομίας: «θα χρειαστούμε όλες μας τις δυνάμεις για να το αντιμετωπίσουμε. Το μέλλον θα πρέπει να το ζήσουμε, αυτό είναι όλο. Για να το ενθαρρύνουμε πρέπει να το τρέφουμε με όσο περισσότερη ευτυχία γίνεται, με όσο περισσότερα όνειρα γίνεται». Και όταν λέμε όνειρο, δεν εννοούμε την περιδιάβαση σε ονειρικές φαντασιώσεις αλλά τη σύνδεσή μας με την πηγή των θρεπτικών χυμών της ύπαρξής μας, τη δύναμη, την πίστη, τη γενναιότητα, την αυθεντικότητα, τις αισθήσεις.
«Το γέλιο του βατράχου» μας θυμίζει ποιοι είμαστε – τώρα και εν δυνάμει – ρίχνοντας τη δέσμη του φωτός σε σκοτεινές, υποτιμημένες και ξεχασμένες περιοχές της ύπαρξης και της ταυτότητάς μας, ατομικής και συλλογικής. Είναι μια χορταστική ανάσα ζωής σε καιρούς δύσπνοιας, ένα τρανταχτό, γάργαρο γέλιο στην όχθη ενός ποταμού δακρύων, ένα μεγάλο ΝΑΙ απέναντι σε τόσα ΟΧΙ, μια χαραμάδα ονείρου στον τοίχο του φόβου…
Ταυτότητα:
H. Gougaud, Το γέλιο του βατράχου ή πώς τα παραμύθια μπορούν να σου αλλάξουν τη ζωή, μτφ. Λ. Λαμπρέλλη, εκδόσεις Πατάκη
