«Κάναμε προκήρυξη για 31 θέσεις νοσηλευτών για να καλυφθούν τα κενά των αναστολών, αλλά ήρθαν μόνο έξι άτομα.» Μηλίτσα Μπιτζάνη, διευθύντρια Α’ ΜΕΘ Νοσοκομείου «Παπανικολάου» Θεσσαλονίκης.[1]
«Θέλει μεγάλο στομάχι να είσαι νοσηλευτής σε αυτή την εποχή.» Δήμητρα Κόμτσια, νοσηλεύτρια.[2]
Νοσηλευτής
Αυτός ο άγνωστος
Μας τον έμαθε η πανδημία
Και μας υποχρέωσε να τον χειροκροτάμε
Από το μπαλκόνι μας και με μάσκα
Εκ του ασφαλούς
Αυτός στην πρώτη γραμμή
Και θα τον ξεχάσουμε
Μόλις τελειώσει ο πόλεμος[3]
Κι ας μας λέει ο Καμπανέλης
κι ο Θεοδωράκης
κι η Φαραντούρη
«Άμα τελειώσει ο πόλεμος μη με ξεχάσεις»[4]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ένα μεγάλο ευχαριστώ. Πρόλογος. Εισαγωγή. Ο Κύριος “Μη λες βλακείες’’. Η γυναίκα που φοβόταν τον θάνατο. Η Απροστάτευτη. Οι ξεχασμένοι. Αφοσιωμένες κόρες. Η Ντροπή της οικογένειας. Όταν όλα είσαι εσύ. Δεσποινίς ετών εξήντα επτά. Η Φροσούλα. Η αρχόντισσα και το άγνωστο. Ο ημί ή μη ημιορφανός. Οι φίλες από την Θεσσαλονίκη. Ο κύριος με το σκυλάκι. Το Μαράκι. Η Απόγνωση. Τα χέρια του Θεού. Η ζωή σου είναι η Ζωή μου. Είμαι καλά· είμαι καλά; Η Αγαπημένη μου ανιψιά. Μόνος μου. Μέχρι την τελευταία μου πνοή. Επίλογος. Ζήτησα από τον θεό. (21 διηγήματα, εκτός από τα τρία πρώτα και τα δύο τελευταία.)
Η Δήμητρα Κόμτσια μάς συστήνει τον άγνωστο στρατιώτη
«Το μόνο που καταλάβαινα όταν γυρνούσα στο σπίτι είναι ότι η δουλειά με ανάγκαζε να κάνω πράγματα για τα οποία λυπόμουν. Ορισμένες φορές ένιωθα ότι με έκανε χειρότερο άνθρωπο και κατέληγα να κλαίω κρυφά στο ντους. Θέλει μεγάλο στομάχι να είσαι νοσηλευτής σε αυτή την εποχή […]. Κάθε μέρα ο νοσηλευτής πολεμάει με τον ίδιο του τον εαυτό για να καταφέρει να μείνει πιστός στις αξίες και στα ιδανικά του. Είναι οδυνηρό γι’ αυτόν όταν αναγκάζεται να κάνει πράξεις ενάντια σ’ αυτές τις πεποιθήσεις. Η καθαρότητα χάνεται και τα πράγματα θολώνουν. Οι ευαισθησίες και τα συναισθήματα λιγοστεύουν και το μόνο που απομένει είναι οι υποχρεώσεις.» (σελίδα 89).
Η Μεγάλη Κραυγή του νοσηλευτή.
Αυτοσυστήνεται
«Είμαι Νοσοκόμα σε παθολογική, καρδιολογική κλινική στην επαρχία. Εκεί όπου οι πόρτες κλείνουν και η ζωή είναι τελείως διαφορετική. […] Πρέπει πρώτα να λερωθείς με τα χώματα για να βρεις τους λίθους της ζωής.» (14)
Η Μεγάλη Κραυγή του νεοδιόριστου επαγγελματία υγείας με όνειρα εκεί που κλείνουν οι πόρτες της ζωής.
Και μας ξεναγεί
«Θα σε πάρω από το χέρι να σου δείξω κάποιες σκηνές από την καθημερινότητα και τις ζωές των ασθενών της κλινικής. Θα ζήσεις για λίγο τη ζωή μιας νοσοκόμας […]. Θα περάσεις από τα κρεβάτια των αρρώστων και θα συζητήσεις μαζί τους. Θα τους γνωρίσεις και θα μπεις για λίγο στον δικό τους κόσμο, θα τον συναισθανθείς. Εάν μπορέσεις. Αυτός είναι ο θησαυρός μου. Ας τον μοιραστούμε μαζί.» (15)
Τι έχω να ζήσω ακόμα εγώ και τα αυριανά μου παιδιά
«Μετά από κάποιες μέρες μάθαμε από γνωστούς ότι ο άνθρωπος αυτός δεν είχε κάποιο εισόδημα. Ζούσε από την σύνταξη της μητέρας του, πράγμα που σήμαινε ότι δε θα την έπαιρνε πια. Προσπάθησε να την κρατήσει στη ζωή και τα κατάφερε αλλά όχι για πάντα. Εκείνη η γυναίκα βασανιζόταν. Είχε τη νοητική της διαύγεια και άκουγε τα πάντα άσχετα εάν δεν μπορούσε να αρθρώσει ούτε μια λέξη. Κάτι σκόρπιες κραυγές έβγαζε μόνο. Αυτές οι κραυγές όμως για τον γιο της ήταν το παν. Της χάιδευε το κεφάλι και γινόταν πάλι παιδί. Δεν ξέρω τελικά ποιος ήταν το παιδί και ποιος η μάνα, ούτε μπορώ να πω με βεβαιότητα εάν όλα αυτά έγιναν με γνώμονα την αγάπη απέναντί της ή απλώς λόγω της οικονομικής κρίσης. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο οι άνθρωποι να συντηρούν ζωντανούς νεκρούς για να εξασφαλίσουν τη σύνταξή τους. Ο οικονομικός πόλεμος είναι ακόμα στις απαρχές του και εμένα ο φόβος μου κάθε μέρα μεγαλώνει. Νιώθω αβεβαιότητα και άγχος για το τι μας περιμένει. Τι μέλει γενέσθαι και τι έχω να ζήσω ακόμα εγώ και τα αυριανά μου παιδιά…» (119)
Ποιος μπόρεσε να κάνει τέτοια ανάλυση της οικονομικής κρίσης της χώρας σε μόλις 18 γραμμές που της έφτασαν της Δήμητρας; Και της κοινωνικής κρίσης: «ποιος ήταν το παιδί και ποιος η μάνα»; «Λέω να γίνω πατέρας τού πατέρα μου», το είπε ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς στη “Χριστουγεννιάτικη ιστορία” του.[5]
Καιρός να τον αφήσεις να τον πάρω κοντά μου, η Φύση σε προστάζει
«Υπάρχουν πράγματα που δεν περνούν απ’ το χέρι μας, που είναι ανώτερα από εμάς. Ο γιατρός με την βοήθεια των μηχανημάτων, φαρμάκων και του νοσηλευτικού προσωπικού μπορεί να κρατήσει στη ζωή για αρκετούς μήνες έναν ασθενή που βρίσκεται σε κώμα. Θα έρθει όμως κάποια στιγμή που η φύση ή ο Θεός θα σου μιλήσουν δείχνοντάς σου κάποια σημεία. Στο σώμα του ασθενή θα αρχίσει σταδιακά να επέρχεται η σήψη. Είναι σαν να ακούς μια φωνή ανώτερη από εσένα να λέει, “Είναι καιρός να τον αφήσεις να τον πάρω κοντά μου”, “Η φύση σε προστάζει”. Είναι αρκετοί όμως εκείνοι που παραβλέπουν αυτή τη φωνή και κλείνουν τα αυτιά τους. Το αποτέλεσμα είναι ένας “ημιάνθρωπος”. Γι’ αυτό είναι καλό να αφήνουμε τους ανθρώπους και τις καταστάσεις να πεθαίνουν, όταν δεν υπάρχει πλέον ελπίδα. […] είναι σημαντικό όλοι οι άνθρωποι να ξέρουμε τα όριά μας και να έχομε το γνώθι σαυτόν, όπως έλεγε και ο αρχαίος μας σοφός ο Σωκράτης.» (93)
Δεν θα είχα να προσθέσω (ή αφαιρέσω) ούτε ένα γιώτα. Έχω πρωτοστατήσει σε τρία συμπόσια Πότε Πρέπει να Πεθαίνομε (ΠΠΠ)[6] (το 4ο και το 5ο τα έφαγε ο κορονοϊός…), αλλά της Δήμητρας τής έφτασαν 17 γραμμές!
Μόλις έφερες στη ζωή την αιωνιότητά σου
«Είναι μεγάλο πράγμα η μητρότητα και η πατρότητα, είναι ιερό. Πρέπει να τιμάμε αυτές τις έννοιες. Όταν γίνεσαι γονιός αυτομάτως αλλάζει όλη η ζωή σου. Όχι όμως επειδή δυσκολεύεσαι πλέον να κοιμηθείς ή επειδή το πορτοφόλι σου επιβαρύνεται περισσότερο, αλλά γιατί μόλις έφερες στη ζωή ένα κομμάτι σου. Η προτεραιότητά σου πλέον είναι αυτό το μικρό πλάσμα που εξαρτάται ολοκληρωτικά από σένα. Τουλάχιστον μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία. Είναι η συνέχειά σου, αυτό που θα αφήσεις πίσω σου όταν το σώμα σου γίνει χώμα. Είναι κομμάτι δικό σου. Είναι κομμάτι από την αιωνιότητά σου. Μέσα από αυτό θα ζεις και θα υπάρχεις όταν όλα από εσένα θα έχουν χαθεί. Είναι αυτό που ονομάζουμε το “θαύμα της φύσης”. Είσαι εσύ!» (81)
Έχω γράψει σελίδες για το αθάνατο εγώ μας (επί της γης),[7] της Δήμητρας της έφτασε μόλις μισή.
Ποια είναι η συγγραφέας;
Κάποτε οι αφορισμοί της δείχνουν Ψυχολόγο: «Όσο άτρωτος δείχνει ένας άνθρωπος τόσο δυνατούς τοίχους έχει χτίσει στην φυλακή που ζει.» (75) «Ένας έξυπνος λοιπόν τρόπος για να χάσεις κιλά είναι να μάθεις να μιλάς και να εκφράζεις αυτό που θέλεις.» (69-70)
Αρχαίο Νομοθέτη: «Πριν κρίνουμε όμως κάποια συμπεριφορά πρέπει να ακούμε και τις δύο πλευρές.» (79) Μηδενί δίκην δικάσεις πριν αμφοίν ακούσεις.
Σύγχρονο Θυμόσοφο: «Τις περισσότερες φορές τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται.» (79) Κι ας λέει ο Τσαρούχης «είσαι ό,τι δηλώσεις»…
Παιδαγωγό: «Ο γονιός πρέπει να στέκεται λίγο πιο πίσω από το παιδί. Ούτε μπροστά αλλά ούτε και δίπλα.» (82) «Διαδικασία, την οποία είχα διαβάσει επανειλημμένα στα βιβλία. Άλλο τα βιβλία όμως και άλλο η πραγματική ζωή. Το θέαμα από κοντά ήταν συγκλονιστικό.» (67) Μαθαίνεται η νοσηλευτική (και η ιατρική) από τα βιβλία; Όσο εσείς μάθατε ποδήλατο από τα βιβλία…
Πολιτικό φιλόσοφο: «Για να μπορέσεις να διευθύνεις πρέπει πρώτα να έχεις μάθει να διευθύνεσαι.» (106) Άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει! «Πρέπει πρώτα να λερωθείς με τα χώματα για να βρεις τους λίθους της ζωής.» (14)
Χαϊκού ποιητή της Ανατολής: «Μάθε να διώχνεις από πάνω σου την λάσπη. Οι αρνητικές σκέψεις είναι η λάσπη, γίνε λοιπόν το νερό.» (103) «Όλα ξεκινούν και τελειώνουν στο μηδέν. Παιδί γεννιέσαι και παιδί καταλήγεις. Το πρόβλημα είναι το μεσοδιάστημα.» (28) Το είπε σχεδόν αυτολεξί ο Βούλγαρης στη Διατριβή περί Ευθανασίας.[8] Το έλεγαν αιώνες πριν οι αρχαίοι μας: Παιδί γενιέσαι και παιδί πεθαίνεις (παλιμπαιδισμός).
Η Μεγάλη Κραυγή του νοσηλευτή και η Βουβή Κραυγή του νοσηλευόμενου
Έχοντας ακούσει τη Μεγάλη Κραυγή του φροντιστή,[9] άκουσα τη Μεγάλη Κραυγή του νοσηλευτή ενώ στην ατμόσφαιρα πλανιέται η Βουβή Κραυγή του φροντιζόμενου (και κάποτε αφρόντιστου, καμιά φορά και υπερφροντιζόμενου).
Η Δήμητρα έκλεισε τα δύο άλλα σκέλη της τριλογίας.
Σ’ ευχαριστούμε, Δήμητρα!
Πότε το επόμενο; (βιβλίο σου)
Ποιος να μην διαβάσει αυτό το βιβλίο
Υπάρχει;
Σημειώσεις
Σας λέω ποιος είμαι, τι είμαι, ποιες οι πηγές μου: Έχω βάσιμες πιθανότητες να μη σας λέω ψευδείς ειδήσεις (fake news).
- Απόστολος Λυκεσάς. «Ξέρετε τι είναι να αφανιστεί μια ολόκληρη οικογένεια και να μην έχουμε συγγενή να ειδοποιήσουμε;». Εφημερίδα των Συντακτών 5-11-2021. https://www.efsyn.gr/ellada/ygeia/317800_xerete-ti-einai-na-afanistei-mia-olokliri-oikogeneia-kai-na-min-ehoyme-syggeni. Πρόσβαση 24-1-2022.
- Δήμητρα Κόμτσια. Επάγγελμα νοσοκόμα: Διηγήματα. Ελκυστής. Θεσσαλονίκη 2021: σελίδες 146. https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=255544: Πρόσβαση 24-1-2022. Εκδόθηκε Άνοιξη 2021, παρουσιάστηκε στο Βόλο 17-6-2021, οι λέξεις ‘πανδημία’, ‘κορονοϊός’, ‘Covid’ δεν υπάρχουν πουθενά: έχει γραφεί λίγο πριν την πανδημία. Το απόσπασμα στη σελίδα 89. Οι υπογραμμίσεις στα παραθέματα δικές μου (ΓΔ).
- Παραφράζοντας ελαφρά τον πρόλογο του βιβλίου.
- Άμα τελειώσει ο πόλεμος. Στο: Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν. Στιχουργός Ιάκωβος Καμπανέλλης. Συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης. Τραγούδι Μαρία Φαραντούρη. https://www.greeklyrics.gr/stixoi/ama-teleiwsei-o-polemos/. Πρόσβαση 24-1-2022.
- Μιχάλης Γκανάς. Γυάλινα Γιάννενα. Καστανιώτης 1989. http://frear.gr/?p=3519, πρόσβαση 12-6-2021.
- Πότε Πρέπει να Πεθαίνομε; (ΠΠΠ) 1o Διεπιστημονικό Συμπόσιο. Ιωάννινα 28-30 Απριλίου 2017. Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Ιωαννίνων “Κάρολος Παπούλιας”. Πρόγραμμα: https://drive.google.com/file/d/10GRoadpC4UWgbLNsrIQ-iQ4zuiex3kow/view?usp=sharing. Βίντεο: https://www.youtube.com/channel/UC4TKGVb1_809LjtlYt-5UDw/videos πρόσβαση 26-1-2022. Το δεύτερο ΠΠΠ έγινε στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης (2018), το τρίτο στο Πανεπιστήμιο Πατρών (2019).
- Δημολιάτης Γ, Σιδερής Δ. Το αθάνατο Εγώ μας: Η επί της Γής αθανασία τού ανθρώπου. H γέννησή του κι ο θάνατός του. http://prime.uth.gr/papers/vol12_issue1_2019/Dimoliatis & Sideris.pdf, πρόσβαση 24-1-2022.
- Ευγένιος Βούλγαρης. Διατριβή περί ευθανασίας και Διαθήκη. Επιμέλεια – Μετάφραση: Γιάνης Δημολιάτης, Μανώλης Γαλανάκης. Εξάντας. Αθήνα 2005: σελίδες 248. https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=116165&return_url, πρόσβαση 26-1-2022.
- Δημολιάτης Γ. Η Μεγάλη Κραυγή: Ιστόρημα πέρα κι από μυθιστόρημα. Κοντύλι, Αθήνα 2014: σελίδες 265. https://biblionet.gr/titleinfo/?titleid=198792 πρόσβαση 24-1-2022.
