Οι κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές των τελευταίων ετών στην χώρα μας έχουν επηρεάσει αναμφισβήτητα τις ζωές όλων μας. Με αφορμή το αφιέρωμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας στην ψυχική υγεία των νέων, αποφασίσαμε να εστιάσουμε σε αυτό το άρθρο σε δύο καίρια θέματα που επηρεάζουν τους νέους της ελληνικής κοινωνίας.
Πρώτος παράγοντας πυροδότησης αρνητικών συναισθημάτων είναι η οικονομική κρίση. Η ανεργία και η επαγγελματική αβεβαιότητα έχει αποδειχτεί τόσο στην διεθνή, όσο και στην ελληνική επιστημονική βιβλιογραφία, ότι αυξάνει την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και συμπτωμάτων άγχους. Οι νέοι βιώνουν ανασφάλεια για το μέλλον τους, ματαιώνονται τα όνειρα και οι φιλοδοξίες τους, μειώνεται η αυτό-εκτίμησή τους, ενώ αυξάνεται το αίσθημα του αβοήθητου, αισθάνονται δηλαδή αδύναμοι να ελέγξουν και να αλλάξουν τις συνθήκες της ζωής τους. Σε κοινωνικό επίπεδο οι νέοι, λόγω της έλλειψης οικονομικών πόρων, δημιουργούν εξαρτητική σχέση με την πατρική τους οικογένεια, παραμένουν πολύ χρόνο εντός της οικίας τους με αποτέλεσμα να εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο απομόνωσης, ενώ είναι πιθανό να εμφανίσουν συμπεριφορές όπως κατάχρηση αλκοόλ και νικοτίνης και ίσως παραβατικότητα. Πολλοί νέοι προσπαθώντας να βρουν λύση σε όλα αυτά τα προβλήματά τους αποφασίζουν να μεταναστεύσουν σε άλλες περισσότερο οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες.
Η μετανάστευση αποτελεί ένα επιπλέον παράγοντα πυροδότησης αρνητικών συμπτωμάτων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξημένη μετακίνηση πληθυσμού από και προς την χώρα μας. Αυτό έχει αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των νέων. Οι νέοι «αναγκάζονται» να μεταναστεύσουν σε άλλες πιο αναπτυγμένες χώρες για εργασία, βιώνοντας συναισθήματα ανασφάλειας και απόρριψης από την γενέτειρα χώρα τους. Ενώ ταυτόχρονα, η ακούσια αλλαγή της πορείας τους αποτελεί κομβικό σημείο ανάπτυξης ψυχο-κοινωνικών προβλημάτων, αφού έρχονται αντιμέτωποι με το άγνωστο, με νέα γλώσσα, νέες κουλτούρες και προσδοκίες, στις οποίες καλούνται να ανταπεξέλθουν. Δημιουργείται το αίσθημα της προσδοκίας να καταφέρουν να επιτύχουν επαγγελματικά σε μία ξένη χώρα, γεγονός δύσκολο λόγω των ανωτέρω.
Βέβαια αυτό έχει αντίκτυπο και στην ελληνική οικογένεια καθώς, παρατηρείται μία γενικότερη αλλαγή στον πυρήνα της ελληνικής παράδοσης, με το παραδοσιακό μοντέλο της ελληνικής οικογένειας να καλείται να αλλάξει. Αντίστοιχα, όσοι νέοι αποφασίζουν να παραμείνουν στη χώρα βλέποντας το ποσοστό προσέλευσης μεταναστών και προσφύγων να αυξάνεται, βιώνουν φόβο για το άγνωστο. Γεννιούνται αισθήματα άγχους και απογοήτευσης, καθώς το ήδη εξαντλημένο σύστημα καλείται να καλύψει επιπλέον ανάγκες του πληθυσμού μεταναστών, όπως στέγαση, υγειονομική περίθαλψη, ρουχισμός κτλ. Έτσι, σε ένα σύστημα που δεν καλύπτει τις ανάγκες των νέων, δημιουργείται «αμφιβολία» για τον αν μπορεί να στηρίξει την προσέλευση μεταναστών. Ο συνδυασμός της ανεργίας με τις προσφυγικές/μεταναστευτικές ροές δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη ακραίων συμπεριφορών και ρατσιστικών εκδηλώσεων θυμού από τους πιο ευάλωτους νέους.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, αλλά και η οικογένεια και η ευρύτερη κοινωνία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για τη ψυχική υγεία των νέων. Η υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα, τα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και η ικανότητα αυτοδιαχείρισης των συναισθημάτων και η επίλυση των προβλημάτων βοηθούν τον νέο να διαχειριστεί την βίωση αρνητικών συναισθημάτων. Η οικογένεια από τη μεριά της μπορεί να προστατεύσει την ψυχική υγεία του νέου, προσφέροντάς του ένα περιβάλλον με σαφή όρια και κανόνες, με ξεκάθαρες και ρεαλιστικές προσδοκίες και αξίες και μέσω της παροχής ασφάλειας και υποστήριξης. Τέλος, η ευρύτερη κοινωνία οφείλει να παρέχει στους νέους ασφάλεια, ευκαιρίες για ανάπτυξη ενδιαφερόντων, δημιουργική απασχόληση, κοινωνική συναναστροφή και συμβουλευτικές υπηρεσίες για προσαρμογή «σε έναν κόσμο, που αλλάζει»!
Τραγουδάρα Χριστίνα
Κοινωνική λειτουργός
Εταιρεία Προαγωγής Ψυχικής Υγείας Ηπείρου
Ε.ΠΡΟ.Ψ.Υ.Η
